Η συνέντευξη με τον Τάσο Παπαιωάννου ήταν μία διαδικασία γεμάτη εμπόδια, όπως εξάλλου γεμάτη εμπόδια έχει υπάρξει και η συνεννόηση ανάμεσα στο COMICDOM και τη Giganto. Μόνο που αυτή τη φορά δεν ήταν διαξιφισμοί που δημιούργησαν το σκηνικό, αλλά χαλασμένα κασετοφωνάκια, λουμπάγκα, κρυολογήματα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να κάνει κάποιον να δείχνει απόλυτα uncool. Κόντρα πάντως, στις αναποδιές, καταφέραμε να ολοκληρώσουμε τη συνέντευξη, ξεδιπλώνοντας την προσωπική πορεία του δημιουργού, δίνοντας απαντήσεις στα ερωτήματα γύρω από το «κλείσιμο» του SUBART, αλλά και μιλώντας για το παρόν και το μέλλον των εκδόσεων Giganto.

Ηλίας Κατιρτζιγιανόγλου: Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Πώς δημιουργήθηκε η σχέση σου με τα comics;

Τάσος Παπαϊωάννου: Χρωστάω πολλά στον ξάδελφό μου που διάβαζε ΣΠΑΙΝΤΕΡ ΜΑΝ του Καμπανά. Σουπερ-ήρωες της Marvel λοιπόν, διάφορα άλλα comics, καθόλου DC, και καθόλου Αστερίξ και Λούκυ Λουκ. Ειδικά τους δύο τελευταίους, καθόλου! Απλώς τους σιχαίνομαι...

ΗΚ: Σιχαίνεσαι Αστερίξ και Λούκι Λουκ; Πώς κι έτσι;

ΤΠ: Δεν ξέρω γιατί, απλά ποτέ δεν μου έκαναν «κλικ». Θυμάμαι όταν είχα γνωρίσει τον Λέανδρο, μου είχε πει ότι αυτός ήταν τρελά πωρωμένος με τα comics του Αστερίξ και σκεφτόμουν "μα καλά... πώς είναι δυνατόν;" Κι αυτό, γιατί βασικά δεν φαίνεται πουθενά να έχει επηρεαστεί από αυτούς...

ΗΚ: Πιστεύεις ότι είναι απαραίτητη προϋπόθεση να έχεις επηρεαστεί από τα πράγματα που λατρεύεις; Δεν μπορείς απλά να τα αγαπάς, αλλά αυτά να μην "κάνουν επαφή" με την κλήση σου;

ΤΠ: Από αυτό που μόλις είπα, νομίζω πως απαντάται η ερώτηση σου. Τουλάχιστον σε γενικές γραμμές φαίνεται να συμβαίνει αυτό. Τώρα σχετικά με εμένα, νομίζω πως δεν μπορώ να λειτουργήσω αλλιώς. Εδώ και εκεί στα comics μου, πετάω «λεπτομέρειες-φόρους τιμής» στους δημιουργούς που συνέβαλαν να διαμορφωθώ καλλιτεχνικά, κι αυτό δεν γίνεται μονάχα λόγω επηρεασμού αλλά και λόγω του «ναι, είμαι επηρεασμένος από τον Χ δημιουργό...»

ΗΚ: Δεν είμαι βέβαιος ότι καταλαβαίνω τι θες να πεις...

ΤΠ: Μπορείς π.χ. να αντιγράψεις ένα καρέ από το comic του τάδε και να το εντάξεις στο comic σου ως φόρο τιμής, ως το μοναδικό πράγμα που μπορείς να κάνεις εσύ από την πλευρά σου για τους δημιουργούς που αγαπάς... Βέβαια, δεν θα ξυπνήσεις ξαφνικά μια μέρα και θα πεις, "γουστάρω τον Clowes, σήμερα θα κάτσω να κάνω ένα comic που θα βασίζεται στα δικά του δημιουργικά πρότυπα. «Διαλέγεις» τι σου ταιριάζει να πάρεις από τον καθένα.

ΗΚ: Εννοείται πως αυτό δεν είναι κάτι που προγραμματίζεται. Παρ' όλα αυτά, προσωπικά θα σε χαρακτήριζα περισσότερο "βιωματικό" δημιουργό και λιγότερο κάποιον που εμπνέεται από τα πρότυπά του...

ΤΠ: Νομίζω πως θα συμφωνήσω μαζί σου... Έχει τύχει να κάνω comic που να μην έχουν καμία πρόθεση να "θυμίζουν" κάποιον, και να έρχεται ένας φίλος μου που να το διαβάζει και να μου λέει «πολύ “Λέανδρος” αυτό που έκανες». Πολλές φορές τα πράγματα που υιοθετούμε από δημιουργούς που γουστάρουμε δεν έχουν να κάνουν μόνο με τα σκίτσα αυτών, αλλά και με την ατμόσφαιρα που "αναδύεται" από τις ιστορίες τους και μπορεί να υπάρχει και στις δικές σου ιστορίες.

ΗΚ: Ας γίνουμε όμως πιο συγκεκριμένοι σε σχέση με τις επιρροές σου: Καλλιτέχνες -έλληνες και ξένοι- που τους εκτιμάς και έχουν (ή δεν έχουν) επηρεάσει τη δουλειά σου;

ΤΠ: Χμμμ... Από έλληνες είναι λίγοι αυτοί που μου αρέσουν. Νομίζω πάντως πως ο Λέανδρος, είναι εκείνος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο πώς άρχισα να αντιλαμβάνομαι τα πράγματα γύρω από τα comics που γουστάρω...Και φυσικά μου αρέσουν αρκετά και τα comics που σχεδιάζουν οι φίλοι μου από το SUBART (όχι όμως για τους ίδιους λόγους). Α ,και από νέους έλληνες καλλιτέχνες μ' αρέσει πολύ ό,τι έχω δει από τον Τόμεκ. Από ξένους τώρα... Θα αναφέρω μερικούς μόνο ενδεικτικά, γιατί η λίστα είναι μεγάλη: Derek Kirk Kim , Adrian Tomine, Becky Cloonan, Jim Mahfood, Tomer Hanuka...

ΗΚ: Το 2001, κέρδισες το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό του 9. Πώς φτάνουμε σε αυτό το σημείο;

ΤΠ: Καλώς ή κακώς, την εποχή του διαγωνισμού, είχα σταματήσει να κάνω comics (τα κλασικά εκείνα, που δημιουργεί κάθε παιδί και εύχεται να εκδοθούν κάποτε). Μεγάλωσα με σούπερ-ήρωες, AGE OF APOCALYPSE κλπ, μέχρι το σημείο που πήγα στρατό. Εκεί σταμάτησα να διαβάζω και να σχεδιάζω. Είχα ξενερώσει λίγο με τη ζωή μου, και τότε -αν δεν κάνω λάθος- ήταν που βγήκε και το 9. Είδα κάποια στιγμή το διαγωνισμό, έκανα κάποιες αλλαγές σε ένα comic που είχα κάνει παλαιότερα και το έστειλα, έτσι στο άσχετο. Δεν περίμενα να κερδίσω και τελικά κέρδισα. Από τότε μπριζόθηκα πολύ και άρχισα να ξανασχεδιάζω. Σε αυτό βέβαια, βοήθησε πολύ και η παρέα που έκανα με τους υπόλοιπους Subartists. H ζωή μου γενικότερα έχει αλλάξει πολύ από τότε, και το καταλαβαίνω πλέον και από το πως εξελίσσομαι ως δημιουργός. Η ενασχόληση με το αντικείμενο είναι που σε εκπαιδεύει, και όχι κάτι άλλο. Όσα περισσότερα comics δημιουργείς, τόσο καλύτερος γίνεσαι στο να σχεδιάζεις και να γράφεις ιστορίες.

Σελίδα από το comic που χάρισε στον Τάσο Παπαιωάννου το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό του περιοδικού 9.

ΗΚ: Χρησιμοποίησες ποτέ tutorials στο σχέδιο;

ΤΠ: Μπα, όχι. Με τα παιδιά του SUBART, μεγαλώσαμε μαζί και σαν δημιουργοί comics. Μαζευόμασταν και σχεδιάζαμε, και κάποια στιγμή χωρίς να το καταλάβουμε, είχαμε αρχίσει να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλο.

ΗΚ: Σε τι ποσοστό τοις εκατό, είσαι πλέον ευχαριστημένος από το αποτέλεσμα της δουλειάς σου;

ΤΠ: Δεν ξέρω, περίεργη ερώτηση αυτή. Αυτό που ξέρω είναι ότι δεν μπορώ να δουλέψω καθόλου πάνω σε σενάρια άλλων. Πάντως είναι αλήθεια ότι αυτό που έχω στο μυαλό μου, θα έχει πάντα λίγο περισσότερο background από αυτό που τελικά σχεδιάζω. Για να απαντήσω όμως στην ερώτηση σου θα έλεγα γύρω στο 70%.

ΗΚ: Ανέφερες παραπάνω την παρέα σας. Aυτή δημιουργήθηκε μετά τον διαγωνισμό ή προϋπήρχε;

ΤΠ: Βασικά γνωριστήκαμε μέσω των σεμιναρίων που έγιναν στην ΑΚΤΟ για τους νικητές του διαγωνισμού. Ο Αντρέας, ο Ηλίας, ο Κων κι εγώ, ήμασταν όλοι νικητές. Ο Κων και ο Αντρέας ήταν μεταξύ τους γνωστοί και ήθελαν να κάνουν ένα fanzine. (ο Κων είχε ήδη τότε τις ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΤΕΛΕΙΩΤΗΣ ΜΑΤΑΙΟΔΟΞΙΑΣ) και πλησίασαν τον Ηλία κι εμένα ώστε να μπούμε στο fanzine. Στην πραγματικότητα, αν δεν υπήρχε το 9 δεν θα μπορούσα να φανταστώ πως θα ήμουν σήμερα στη σχέση μου με τα comics.

Ο Τάσος Παπαιωάννου, στο εξώφυλλο του δεύτερου τεύχους του fanzine, SUBART.

HK: Πάμε τώρα σε μία ερώτηση που είμαι βέβαιος ότι ενδιαφέρει όλους όσους διαβάζουν comics ελλήνων δημιουργών. Σήμερα που μιλάμε, υπάρχει ακόμα SUBART; Υφίσταται η ομάδα των Subartists;

ΤΠ: Να σου πω την αλήθεια, τα πράγματα δεν είναι και πολύ ξεκάθαρα για τους έξω, όσο είναι για εμάς. Το SUBART σταμάτησε να κυκλοφορεί ως περιοδικό, δεν πρόκειται να βγει άλλο τεύχος, αλλά αυτό δεν μας απαγορεύει να κάνουμε όλοι μαζί ή τουλάχιστον όσοι γουστάρουν, διάφορα comics τα οποία θα εκδοθούν κάτω από τον τίτλο SUBART. Το περιοδικό σταματάει, η ομάδα όμως συνεχίζει. Εκεί καταλήξαμε αν και για αρκετό διάστημα κι εμείς οι ίδιοι δεν ξέραμε τι θα γίνει στην συνέχεια, τι θέλουμε να γίνει, τι μπορεί να γίνει...

ΗΚ: Ίσως το ότι τα πράγματα δεν είναι και πολύ ξεκάθαρα, να έχει να κάνει με το γεγονός ότι δεν υπήρξαν επίσημες και σαφείς τοποθετήσεις από την πλευρά σας. Θέλω να πω ότι το συναισθηματικό post που ανήγγειλε το τέλος της έκδοσης, έθεσε κυρίως ένα ερώτημα: Γιατί σταμάτησε το SUBART και μάλιστα στο peak του; Ήταν θέμα δημιουργικών διαφωνιών;

TΠ: Νομίζω πως ήταν θέμα πολλών παραγόντων...

ΗΚ: Όπως ;

ΤΠ: Λόγοι οικονομικοί, η διανομή που βάραινε την Giganto (δηλαδή εμένα προσωπικά μιας και μόλις πριν λίγο καιρό άρχισα να συνεργάζομαι με εταιρίες διανομής), αλλά και λόγοι δημιουργικοί, όπως π.χ. από την πλευρά του Κων... Εγώ πάντως το βλέπω περισσότερο ως μία καλή ευκαιρία να κάτσει ο καθένας να κάνει το διάλειμμά του... Δεν υπήρχε λοιπόν τίποτα επίσημο, γιατί και εμείς οι ίδιοι δεν ξέραμε τι θα γινόταν με το περιοδικό...

ΗΚ: Όπως και να χει πάντως, πάλι μαζί είστε. Μήπως τελικά οι δεσμοί μεταξύ σας είναι τόσο ισχυροί ώστε να μην επιτρέπουν διαλείμματα, αλλά κοινή δράση;

TΠ: Και τώρα δεν ξέρουμε ακριβώς που βαδίζουμε, αλλά τώρα τουλάχιστον, είναι τα πράγματα πιο χαλαρά. Δεν υπάρχει πίεση για τίποτα. Βασικά το 24ωρο comic που έκανε ο Κων είναι ακριβώς αυτό, η ιστορία του SUBART. Από την πλευρά του Κων βέβαια, αλλά προσωπικά, για μένα, αυτό είναι καλοδεχούμενο.

ΗΚ: Διάβασα το comic και ομολογουμένως λύνει πολλές απορίες. Σε ότι αφορά στο SUBART, προσεγγίσατε το κοινό με έναν πολύ ιδιαίτερο τρόπο: Εκτός από τα comics, υπήρχαν μέσα στο περιοδικό πολλά αυτοαναφορικά κείμενα, τα χώνατε στ' αστεία ο ένας τον άλλον, είχατε headshots των εαυτών σας σε ένα εξώφυλλο, γράφατε πράγματα για το παρελθόν ή το παρόν σας... Μέσα σε αυτά υπήρχε κάτι που εμένα ως αναγνώστη με ξένισε δυσάρεστα και συγκεκριμένα αναφέρομαι στις αφίσες που υπήρχαν στο κέντρο του #3. Η ένστασή μου, αλλά και κάποιων αναγνωστών ακόμα, ήταν ότι μάλλον ήταν εκτός κλίματος, ακόμα και σε φάση προσπάθειας για αύξηση της αναγνωρισιμότητας του καθενός σας. Αντιλαμβάνομαι ότι όλο αυτό έγινε κάτω από χιουμοριστικό context, η ερώτηση εν τούτοις παραμένει: Σήμερα εκτιμάς όλο αυτό το σκηνικό ως υπερβολικό, ή όχι;

ΤΠ: Όχι και θα σου εξηγήσω γιατί. Βασικά όλα αυτά που αναφέρεις δεν έχουν να κάνουν με τα comics που δημιουργούσαμε γιατί ήταν απλά έξτρα υλικό. Κάποιους τους χάλασε, κάποιους πάλι όχι... ίσα-ίσα γούσταραν στην ιδέα του «τι κάθονται και κάνουν αυτοί οι μαλάκες». Ξέρεις, πρώτος μας σκοπός (από την εποχή ακόμα που το SUBART έβγαινε ως fanzine) ήταν να έχει πάρα πολλές σελίδες με comics και νομίζω ότι σήμερα κανείς δεν μπορεί να μας καταλογίσει το αντίθετο. Όλα τα άλλα ήταν απλά στοιχεία συμπληρωματικού υλικού που είχαν ως σκοπό το «fun fun fun» και τίποτα άλλο. Δεν ξυπνήσαμε δηλαδή μια μέρα και είπαμε «ας βάλουμε τώρα τις φάτσες μας για να μας αναγνωρίζει στον δρόμο ο κόσμος» (άσχετο αν το κάναμε για να μπούμε στους τοίχους δωματίων διαφόρων κοριτσιών...χαχαχα)

Ο Τάσος Παπαιωάννου, στο σχέδιο εξωφύλλου για το τρίτο τεύχος του -πλέον- περιοδικού, SUBART.

ΗΚ: Ευγενές το τελευταίο κίνητρο, σε κάθε περίπτωση! Πάντως έχω ακούσει κι εγώ αρκετούς να γουστάρουν τη φάση. Γιατί όμως όλα αυτά τα χαριτωμένα extras και όχι μερικές σελίδες ακόμα με comics ή strips; Έχω άδικο στο ότι αν πάρεις το SUBART και το συγκρίνεις με άλλες εγχώριες ή μη ανθολογίες, είναι προφανές ότι στη δική σας υπάρχει κάτι περισσότερο από ένα απλό βιογραφικό κείμενο για τον καθένα;

ΤΠ: Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται καθένας τα πράγματα. Μπορεί κάποιος να βγάλει μια ελληνική ανθολογία comics και το πρώτο πράγμα που θα σκεφτεί να είναι «εμείς δεν θέλουμε να γίνουμε SUBART». Εμείς πάντως, είναι αλήθεια ότι από την αρχή που ξεκινήσαμε, ξέραμε πάνω-κάτω τις δυνάμεις και τα «θέλω» μας... Ξέραμε ότι θέλαμε να κάνουμε «πράγματα» (ό,τι και αν σημαίνει αυτό) γιατί απλούστατα η ελληνική πραγματικότητα των comics μας φαινόταν πολύ «το τίποτα»...

HK: Εννοείς;

ΤΠ: Όλα ήταν στάσιμα. Δεν υπήρχε εκδοτική κίνηση, δεν γίνονταν events...Ο κόσμος που δεν διάβαζε έτσι και αλλιώς comics, απλά δεν ενδιαφερόταν για τα comics.

ΗΚ: Σε έχει απασχολήσει καθόλου, το πόσοι είμαστε τελικά στην Ελλάδα που διαβάζουμε comics;

ΤΠ: Νομίζω ότι είμαστε πολύ λιγότεροι από όσοι φανταζόμαστε. Θα κάνω μία μικρή παραπομπή σε αυτό:. Διάβαζα πρόσφατα μία συνέντευξη του Clowes που μιλάει για τις ταινίες και για τα comics του και τον ρωτούν γιατί έβγαλε το ICE HAVEN στην Pantheon Books που εκδίδει βιβλία. Κι αυτός απάντησε «γιατί το κοινό των comics είναι πολύ περιορισμένο». Τι να πούμε κι εμείς στην Ελλαδίτσα; Να 'μαστε 3000;

ΗΚ: Μιλάμε για τους ανθρώπους που πάνε κάθε μήνα στο comic shop και «τα ακουμπάνε»;

ΤΠ: Α, όχι, αλλάζει τότε. 1500 με 2000 άτομα το πολύ. Ίσως θα μπορούσε να γίνει κάποια έρευνα μέσω των comic shops…

HK: Δυστυχώς, αυτό θα μπορούσε να γίνει, μόνο υπό πολύ ιδιαίτερες συνθήκες. Πρέπει να προστατευτεί η ανωνυμία κι αυτό δεν είναι εύκολο σε έρευνες τέτοιου τύπου.

ΤΠ: Ναι, δεν μπορεί να γίνει αλλιώς.

ΗΚ: Θα έχεις παρατηρήσει βέβαια, ότι υπάρχουν πολλοί αναγνώστες που δεν αγγίζουν καν τις ελληνικές εκδόσεις. Γιατί πιστεύεις ότι συμβαίνει αυτό;

ΤΠ: Είναι θέμα παιδείας. Είναι και τι διαβάζει ο καθένας, είναι κι ότι δεν υπάρχουν σχολές comics στην Ελλάδα...

HK: Σε ποια πράγματα πιστεύεις ότι συνέβαλε το SUBART ώστε να γίνουν τα πράγματα καλύτερα για την κοινότητά μας;

ΤΠ: Εμείς προσπαθήσαμε με κάθε μέσο που είχαμε στα χέρια μας να «ταρακουνήσουμε» λίγο τα νερά. Και μόνο ότι το SUBART από εκεί που ήταν φωτοτυπίες, κατάφερε να βγει σε «καλή» έκδοση, αυτό ήταν κάτι. Και όχι μόνο αυτό βέβαια. Ακόμα και στη ΒΑΒΕΛ όταν παρουσιαστήκαμε ως ομάδα SUBART, ο κόσμος φαινόταν να ενδιαφέρεται. Ακόμα και τα αφιερώματα που μας έκαναν ας διάφορα περιοδικά... Πριν από λίγο καιρό για παράδειγμα, το ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ είχε ένα αφιέρωμα σε 25 νέους ανθρώπους που πρέπει να έχουμε στο νου μας, και μέσα σε αυτούς ήταν δύο δημιουργοί comics, o Βασίλης (Λώλος) και ο Ηλίας (Κυριαζής), όπου στα βιογραφικά και των δύο, αναφερόταν το SUBART. Γενικά πάντως πιστεύω ότι κάναμε πράγματα. Κι αυτό φαίνεται κι από την άνθηση των fanzines που κυκλοφόρησαν μετά από το SUBART.

ΤΠ: Ειλικρινά δεν ξέρω πώς να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση. Πιστεύω ότι, ό,τι γίνεται, βοηθάει. Για εμένα, κάθε έκδοση είναι καλοδεχούμενη. Προσωπικά, προσπαθώ να κάνω όσα περισσότερα μπορώ με την Giganto (και δεν θέλω να χαρακτηριστώ «Μητέρα Τερέζα των ελληνικών comics» ή κάτι τέτοιο). Βασικά νομίζω πως ο καθένας προσπαθεί για το καλύτερο. Το κακό με μένα είναι ότι βρίσκομαι στη «δύσκολη» θέση να είμαι ταυτόχρονα αναγνώστης, δημιουργός comics και εκδότης.

ΗΚ: Μάλλον ως αξιοζήλευτη θέση τη βλέπω, παρά ως δύσκολη. Εξάλλου είναι κάτι που το ποθούσες και το κατέκτησες. Και εννοείται βέβαια ότι δεν σου ζητώ να κριτικάρεις άλλους, αλλά να κάνεις έναν απολογισμό των μέχρι τώρα δικών σου κινήσεων...

ΤΠ: Σε γενικές γραμμές είμαι ευχαριστημένος από τη Giganto και από το πώς τη δέχτηκε ο κόσμος. Το SUBART της έδωσε ένα πολύ καλό kick start. Εξάλλου, κάθε μικρή εκδοτική εταιρία, θέλει να έχει ένα τέτοιο καλό ξεκίνημα. Αλλά νομίζω ότι η συνέχεια ήταν ακόμη καλύτερη. Κοιτώντας τη ΓΕΝΝΗΤΡΙΑ ή το δικό μου POPULART, δεν μπορώ παρά να είμαι περήφανος για αυτά.

Σελίδα του comic ΓΕΝΝΗΤΡΙΑ, σε σενάριο και σχέδιο Βασίλη Λώλου, από τις εκδόσεις GIGANTO.

ΗΚ: Τι μπορούν να περιμένουν οι αναγνώστες της Giganto στο μέλλον; Αναζητάς νέους δημιουργούς ή σκέφτεσαι να προχωρήσεις σε εκδόσεις με τους ήδη υπάρχοντες καλλιτέχνες;

ΤΠ: Η αλήθεια είναι ότι η Giganto είναι μία πολύ μικρή εταιρία (πέρα από το όνομά της, βέβαια). Θέλω να πω, πως πέρα από την πώληση των υπαρχόντων comics της, δεν έχει από κάπου άλλου πόρους. Και εδώ, έρχομαι εγώ προσωπικά, να καλύψω το οικονομικό κενό. Όσο υπάρχουν χρήματα, άλλο τόσο θα εκδίδονται και comics. Έχω πάντως υπόψη μου, κάποιους δημιουργούς που θα ήθελα πολύ να εκδώσω (πάντα σε ασπρόμαυρο) τόσο από έλληνες, όσο και από ξένους. Από έλληνες –όπως ανέφερα και πιο πριν- μ' αρέσει ο Τόμεκ. Θα ήθελα λοιπόν να έβλεπα ένα περιοδικό από αυτόν και τη Giganto που να κυκλοφορεί...όποτε. Κάτι όπως στα αμερικάνικα πρότυπα ανεξάρτητων δημιουργών, όπως έγινε με τo POPULART, έτσι θέλω να συνεχίσει και με άλλους δημιουργούς.

ΗΚ: Λοιπόν, ένα πράγμα που μου αρέσει όταν γίνεται στις συνεντεύξεις είναι οι ανεπίσημες προτάσεις συνεργασίας!

ΤΠ: Τόμεκ, στείλε ένα mail στη Giganto! Σε ότι αφορά τώρα σε ξένους δημιουργούς, έχω έρθει σε επαφή να εκδώσω Mahfood, αλλά τα πράγματα τώρα είναι στάσιμα, κυρίως λόγω οικονομικών. Και φυσικά, θα γούσταρα πολύ να εκδώσω π.χ. το DEMO της Becky Cloonan, με την οποία και με τους εκδότες της, επίσης έχω έρθει σε επαφή. Α, ναι, είχα μιλήσει και με την Alternative Comics για το BI-POLAR των Hanuka, αλλά μου είπαν ότι έπρεπε πρώτα να το βγάλουν εκείνοι σε trade. Τώρα τα έχω αφήσει λίγο αυτά, αλλά κάποια στιγμή θα ήθελα να συνεργαστώ με ξένους δημιουργούς.

HK: Ό,τι καλύτερο. Στα καθαρά «δικά μας», τώρα. Έχει δημιουργηθεί στον κόσμο η αίσθηση ότι υπάρχει μία κόντρα ανάμεσα στο SUBART και το COMICDOM (κάτι που ενισχύθηκε και από το σκηνικό Λώλου και Σακαρίδη). Πράγμα το οποίο ισχύει και δεν ισχύει, από την άποψη ότι ναι μεν κόντρα δεν υπήρξε ποτέ, υπήρξε όμως από την πλευρά μας, σκληρή (ως και πολύ σκληρή) κριτική για τις δουλειές σας (καθώς όμως και πολλά επαινετικά λόγια για τα ταλέντα σας). Από την πλευρά σας υπήρχε... τίποτα. Μας αγνοούσατε σαν να μην υπήρχαμε (τουλάχιστον δημοσίως). Τί ακριβώς σε ενόχλησε στο COMICDOM και ως Giganto πήρες τις αποστάσεις σου;

ΤΠ: Αυτό που προσωπικά με είχε πειράξει με το COMICDOM, ήταν ένα σχόλιο που είχε γραφτεί για το signing event που κάναμε (οι Subartists) στο Solaris. Δεν με είχε πειράξει η κριτική στάση απέναντι στο event, αλλά η επίθεση σε εμάς. Θυμάμαι πως μας είχε αναφέρει το συγκεκριμένο άρθρο ως «μαντραχαλάδες που κάθονται και υπογράφουν comics» ή κάτι τέτοιο.

ΗΚ: Μάλλον δεν θυμάσαι καλά, γιατί τέτοιου είδους χαρακτηρισμοί δεν είχαν γραφτεί. Εξάλλου το άρθρο βρίσκεται online από τότε, και όποιος θέλει μπορεί να το επισκεφτεί εδώ.

ΤΠ: Ναι, θα ήθελα να θυμηθώ τι ακριβώς έλεγε. Αναφορικά τώρα με τον Λώλο και τον Σακαρίδη, τα είχα πάρει στο κρανίο γιατί απλά δεν πίστευα αυτά που διάβαζα! Νομίζω πως η επίθεση είχε ξεφύγει πλέον σε προσωπικό επίπεδο.

ΗΚ: Δεν νομίζω ότι υπήρξε ποτέ προσωπική επίθεση. Αυτό που υπήρξε ήταν μία σύγκρουση νοοτροπιών, θέσεων και αντιλήψεων για τα πράγματα. Παρ' όλα αυτά, ξέρεις τι δεν θέλω να συμβαίνει; Να μην περνάει στον κόσμο η εντύπωση ότι είμαστε 10 μαλάκες ο καθένας από το μετερίζι του και τρώγονται μεταξύ τους. Γιατί δυστυχώς, αυτό βγάλαμε.

ΤΠ: Τώρα που βλέπω τα πράγματα πιο καθαρά, νομίζω πως δεν αξίζει να γίνει συζήτηση για πράγματα που έχουν γίνει, αλλά για πράγματα που είναι να γίνουν. Και δεν μιλάω μόνο για εμάς ή εσάς, μιλάω για όλους όσους αποτελούν την ελληνική σκηνή των comics.

ΗΚ: Μιλώντας για πράγματα που είναι να γίνουν, τι ετοιμάζεις αυτή την περίοδο;

ΤΠ: Πέρα από τις ετοιμασίες για το POPULART #2, έχει αρχίσει εδώ και λίγο καιρό στο 9, μία σειρά που δημιουργούμε εναλλάξ (επεισόδιο-επεισόδιο) ο Ηλίας Κυριαζής κι εγώ. Η σειρά λέγεται «Ένα τσιγάρο χρόνος» και το concept της είναι αυτό ακριβώς που λέει ο τίτλος της. Επίσης, τον μήνα που διανύουμε θα εκδοθεί στο περιοδικό SONIK και μία σειρά από comics μου, με διάφορα στιγμιότυπα από τη ζωή ανθρώπων, που συνδυάζονται με κάποιο τραγούδι που παίζει στο background τις κάθε ιστορίας.

HK: Πότε ακριβώς να περιμένουμε το POPULART #2;

ΤΠ: Αργεί ακόμα. Το υπολογίζω στα μέσα της χρονιάς.

ΗΚ: Τι το διαφορετικό να περιμένουν οι αναγνώστες σε σχέση με το #1;

ΤΠ: Το #2, θα είναι μόνο μία ιστορία comic, η οποία είναι ολοκληρωμένη ως σενάριο και αυτή την περίοδο τη σχεδιάζω. Και τη σχεδιάζω με εντελώς άλλη λογική από αυτή με την οποία κάνω τώρα τα comics μου.

ΗΚ: Η βάση της ιστορίας θα είναι ξανά αυτοβιογραφική ή fictional;

ΤΠ: Η ιστορία είναι fiction και έχει να κάνει με ένα «μνημόσυνο» που διοργανώνεται για τη σχέση μεταξύ δύο ανθρώπων.

ΗΚ: Διαφορές στην τεχνική σου θα υπάρχουν;

ΤΠ: Η κάθε σελίδα έχει μόνο δύο καρέ που το καθένα σχεδιάζεται σε μια ολόκληρη κόλλα Α4. Επίσης το μέγεθος του #2 θα είναι pocket-size. Γενικά θα προσπαθήσω να κάνω κάτι που να είναι... eye candy.

Σελίδα comic του Τάσου Παπαιωάννου, από το προσωπικό του comic book project, POPULART.

ΗΚ: Ενδιαφέρον ακούγεται. Ήταν πάντα απορία μου αυτό στις ιστορίες σου: Σε τι ποσοστό αυτά που δημιουργείς είναι αυτοβιογραφικά;

ΤΠ: Αν διαβάσεις στο POPULART #1, τα κείμενα που προλογίζουν τις ιστορίες, θα δεις ότι ελάχιστες είναι αυτές που είναι πέρα ως πέρα αυτοβιογραφικές. Μου αρέσει αυτό το μείγμα πραγματικότητας και φανταστικών στοιχείων. Είναι λες και φιλτράρεις τη ζωή σου... Βλέπεις τι θα ήθελες να είχε συμβεί ή αφαιρείς πράγματα ώστε να κάνεις τη ζωή σου πιο ελκυστική. Τόσο για σένα όσο και για τους άλλους...

ΗΚ: Σκοπεύεις να «παίξεις» από τεύχος σε τεύχος με το format του POPULART;

ΤΠ: Ναι... κάτι σαν τα άλμπουμ του Τσούκη, ένα πράγμα! (γέλια). Ναι, σκοπεύω, αλλά όχι σε μεγαλύτερο μέγεθος από εκείνο του πρώτου τεύχους.

ΗΚ: Η επόμενη ερώτηση αφορά το MISTRESS. Τί έγινε με τα κορίτσια; Κάποιες εξ αυτών έχουν τραβήξει το δρόμο τους, υπάρχει παρ' όλα αυτά προοπτική να δούμε κάτι ανάλογο στο μέλλον από τη Giganto;

ΤΠ: Το MISTRESS ήταν περισσότερο ένα πείραμα, σχετικά με το κατά πόσο μπορεί να σταθεί στην αγορά μία συλλογή ιστοριών comics από γυναίκες δημιουργούς.

Σελίδα comic της Δήμητρας Αδαμοπούλου από την ανθολογία γυναικών δημιουργών, ΜΙSTRESS.

ΗΚ: Τί συμπέρασμα εξήχθη από αυτό;

ΤΠ: Δεν μπορώ να πω πως ήταν άκρως επιτυχημένο, αλλά μπορώ να του αναγνωρίσω τόσο αδυναμίες, όσο και θετικά στοιχεία. Θα ήθελα να ξαναβγάλω κάτι τέτοιο στο μέλλον, αλλά με διαφορετικά κριτήρια.

ΗΚ: Τι το διαφορετικό θα είχε σήμερα, μία τέτοια έκδοση;

ΤΠ: Σίγουρα λιγότερες δημιουργούς και καλύτερη επιλογή στα έργα. Θα μου άρεσε να έβλεπα έργα που να δημιουργούνταν αποκλειστικά για το comic ή να είχαν έναν κοινό θεματικό άξονα. Το MISTRESS ήταν πρωτοποριακό ως ιδέα, αλλά κάτι δεν πήγε καλά με το όλο εγχείρημα.

ΗΚ: Αν κάποιος είχε πρόσβαση στη σακούλα παραγγελιών σου, τι comics θα έβρισκε μέσα; Και αντίστοιχα, στη συλλογή σου, ποια θα του υποδείκνυες ως τα all-time αγαπημένα σου;

ΤΠ: Στη σακούλα μου θα βρει το STUPID COMICS του Mahfood, το FOUNTAIN του Kent Williams, το EIGHTBALL του Clowes, το ACME NOVELTY LIBRARY του Ware, το OPTIC NERVE του Tomine, τόμους του STRAY BULLETS του Lapham και άλλα... Όσο για all time classics μου, το SAME DIFFERENCE του Derek Kirk Kim με έχει σημαδέψει, όπως επίσης και τα SLEEPWALK και 32 STORIES του Tomine, ενώ από σειρές λάτρεψα το DEMO της Becky Cloonan και το 100% του Pope.

ΗΚ: Κι άλλη υποθετική ερώτηση: Αν είχες τη δυνατότητα να εκδόσεις ως Giganto, μία ανθολογία με τη δική σου Dream Team ελλήνων καλλιτεχνών, ποιούς θα συμπεριλάμβανες;

ΤΠ: Θα έβαζα σίγουρα Λέανδρο, Ζαφειράτο, Τόμεκ, Παπαμιχαλόπουλο, Βερύκιο, τους φίλους μου από το SUBART…

HK: Με αντικειμενικά κριτήρια ή λόγω φιλίας;

ΤΠ: Και τα δύο. (γέλια) Ξέρεις ποιο είναι το θέμα; Ασχετα από το αν μου αρέσει περισσότερο η δουλειά κάποιου και λιγότερο κάποιου άλλου, αυτοί είναι άνθρωποι που με στήριξαν και τους στήριξα, είναι και θέμα...

ΗΚ: ...αλληλεγγύης;

ΤΠ: Ακριβώς! Λοιπόν, συνεχίζω με τη λίστα: Δήμητρα Αδαμοπούλου, Γιώργος Τσούκης, Παναγιώτης Πανταζής από τον ΠΥΡΗΝΑ, μπορεί να έβαζα και Ζένια...

HK: Υπάρχει κάτι που θα ήθελες να έχει ήδη αναφερθεί σε αυτή τη συνέντευξη;

ΤΠ: Αυτό που ήθελα να πω πάντως -γιατί πολλοί δεν το ξέρουν- είναι πως δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα στον κόσμο να εκδίδεις ένα περιοδικό comics. Αυτό.

ΗΚ: Τάσο, σε ευχαριστώ που μίλησες για τους επισκέπτες του COMICDOM. Εύχομαι κάθε επιτυχία στις δραστηριότητές σου.

ΤΠ: Εύχομαι το ίδιο και σε εσάς. Υο!

Αυτοπροσωπογραφία του δημιουργού.