Eίναι ο συγγραφέας του υποψήφιου για βραβείο Eisner, MANGA: THE COMPLETE GUIDE, ένα επίτευγμα στην κατηγορία του, καθώς περιλαμβάνει κριτικές και πληροφορίες για περισσότερους από 900 μεταφρασμένους τίτλους, καθώς και κείμενα για δημιουργούς και είδη manga. O Jason Thompson γράφει άρθρα για το περιοδικό OTAKU USA, δουλεύει ως editor για την Viz και την Del Rey, ενώ γράφει και σχεδιάζει το webcomic THE STIFF. Ήταν ο πρώτος editor στην αμερικανική έκδοση του SHONEN JUMP για σειρά ετών και σε δημοφιλείς τίτλους όπως τα DRAGONBALL, ONE PIECE και THE DRIFTING CLASSROOM.
Ο Thompson μίλησε στο comicdom.gr για τον "απόλυτο οδηγό των manga” που έγραψε, για την καριέρα του, τις εμπειρίες του από την δυτική βιομηχανία των manga, αλλά και για τις σκέψεις του σχετικά με την αγορά των comics.

Γεια σου Jason και σ' ευχαριστώ γι’ αυτή την συνέντευξη. Ας αρχίσουμε από τα βασικά: Πότε ενδιαφέρθηκες πρώτη φορά για τα manga;
Με σύστησε με αυτά ένας φίλος όταν πήγαινα Γυμνάσιο στις αρχές των ‘90s. Δεν έγινα αμέσως fan, μέχρι που πήγα στο κολέγιο και έγινα μέλος του anime club του UC San Diego. Κάποια παιδιά με τα οποία έπαιζα RPG στο club, ήταν μεγάλοι θαυμαστές των manga. Μέσω αυτών ανακάλυψα τη Rumiko Takahashi και τα KIMAGURE ORANGE ROAD, HERE IS GREENWOOD, VIDEO GIRL AI, BATTLE ANGEL ALITA… Τα αγαπημένα μου είδη ήταν η επιστημονική φαντασία και η ρομαντική κωμωδία. Αργότερα ανακάλυψα τα manga τρόμου.

Battle Angel Alita

Πώς από fan έγινες επαγγελματίας στη βιομηχανία των manga;
Είχα μόλις αποφοιτήσει από το κολέγιο, με ειδίκευση στην Αγγλική Φιλολογία, Σχεδίαζα να μετακομίσω στο San Diego, με σκοπό να εκδώσω με δικά μου έξοδα το comic μου, THE STIFF. Στάθηκα όμως αρκετά τυχερός και χάρη σε ένα φίλο βρήκα μια αγγελία για μία θέση στην Viz, στο περιοδικό ANIMERICA, και έτσι έκανα τελικά αίτηση για να γίνω editor. Αν σκεφτείς πόσο περιορισμένη ήταν η τότε εμπειρία μου, ήμουν πραγματικά τυχερός που πήρα τη δουλειά… Ίσως να εντυπωσιάστηκαν από το γεγονός ότι ήμουν πολύ άρρωστος όταν πήγα για τη συνέντευξη, όμως εγώ σαν χαρακτήρας σε shonen manga, ήμουν απόλυτα αποφασισμένος να πάω όπως κι αν ήμουν.. Επίσης πονούσε ο λαιμός μου, όποτε δεν μπορούσα να μιλήσω πολύ, κάτι που με εμπόδισε να πω καμιά βλακεία. (μισοαστεία, μισοσοβαρά, έτσι έγινε).

Θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας μερικές από τις πιο ζωντανές αναμνήσεις σου από τη δυτική βιομηχανία των manga;
Ήταν απίθανο να δουλεύεις σε μια τέτοια εταιρία σαν τη Viz. Υπήρχε μια τεράστια βιβλιοθήκη με manga και ήμουν ελεύθερος να χαζεύω τα πάντα. Το καλύτερο όμως ήταν οι άνθρωποι με τους οποίους είχα την ευκαιρία να δουλέψω και να διδαχθώ από αυτούς : άνθρωποι που ήταν anime fans πολύ πριν από μένα, όπως οι Trish Ledoux, Toshifumi Yoshida, Julie Davis και Carl Gustav Horn. Ήμουν πραγματικά «σπίτι μου, αν και μακριά από το σπίτι μου». Ο Carl Horn, ο Urian Brown και εγώ μέναμε συχνά στο γραφείο μέχρι τις 10 και τις 11 το βράδυ – απλά γράφοντας, διαβάζοντας, δουλεύοντας και μιλώντας για διάφορα anime και manga. Έτυχε να κοιμηθώ κιόλας πολλές φορές στο γραφείο, σ’ ένα καναπέ στο δωμάτιο των προβολών…Τα παλιά γραφεία της Viz ήταν σε μια κακόφημη περιοχή οπότε δεν ήταν καλή ιδέα να πηγαίνω με τα πόδια μέχρι το σπίτι μου στην 1 π.μ. Ήταν απλά μια απίθανη δουλειά, κι εκείνη την εποχή ένιωθα πραγματικά σαν ιεραπόστολος των manga, προσπαθώντας να κινήσω το ενδιαφέρον του κόσμου για αυτά και να καταστήσω δημοφιλείς στην Αμερική, διάφορες σειρές.

Έχει αλλάξει πολύ η βιομηχανία των manga από τότε που πρωτοδούλεψες σε αυτή;
Ναι, είναι πολύ μεγαλύτερη από ότι ήταν. Ολόκληρη η βιομηχανία των comics άλλαξε, και τα manga μεταμορφώθηκαν σε ένα φαινόμενο των βιβλιοπωλείων ξεπερνώντας την αντίστοιχη αμερικανική βιομηχανία. Από το 1996 μέχρι πρόσφατα, η αμερικανική αγορά των comics βρισκόταν υπό από την κυριαρχία ενός και μόνο διανομέα, της Diamond Comics, με τις πωλήσεις να πέφτουν συνεχώς εξαιτίας τις κρίσης που προκάλεσε η έκρηξη των αμερικανικών comics την περίοδο 1994-1995. Το μεγαλύτερο διάστημα που δούλευα στην Viz, τα manga αποτελούσαν είχαν ελάχιστο μερίδιο της αγοράς. Εκδίδονταν σε format 32σέλιδων μηνιαίων τευχών, αντεστραμμένα ώστε να διαβάζονται από τα αριστερά προς τα δεξιά, και αγωνίζονταν για την επιβίωσή τους ενώ υποκρίνονταν ότι είναι, κατά μία έννοια, “indy comics’ – κάτι που δεν ήταν στην πραγματικότητα.

Μου αρέσουν τα indy comics-είμαι και εγώ άλλωστε δημιουργός comics- και μου άρεσε η εποχή που η Viz ήταν μικρότερη εταιρία. Όταν, γύρω στο 2002-2003, η βιομηχανία των manga γιγαντώθηκε, έγινα ο πρώτος editor του περιοδικού SHONEN JUMP, αλλά η δουλειά είχε αλλάξει με τρόπους που δεν μου άρεσαν. Ευτυχώς τα manga πλέον εκδίδονταν από δεξιά προς τα αριστερά και -επιτέλους- μεταφράζονταν μερικοί από τους αγαπημένους μου τίτλους όπως το ONE PIECE και το JOJO’s BIZARRE ADVENTURE. Ως fan όμως, δεν μου άρεσε, για παράδειγμα, ότι έπρεπε να λογοκριθούν τα manga προκειμένου να έχουν ευρύτερη διανομή. Συνολικά χαίρομαι για τη μαζική ανάπτυξη της βιομηχανίας των manga. Τα mainstream manga αποτελούν μεγάλο εμπορικό είδος στην Ιαπωνία, και ένα υγιές mainstream συνεπάγεται ένα υγιές underground - πολλούς cult τίτλους, επανεκδόσεις κλασσικών manga των ‘60s και ‘70s, yaoi κλπ.

Jojo's Bizarre Adventure

Τι σε ώθησε στο να γράψεις το MANGA THE COMPLETE GUIDE; Πόσο χρόνο σου πήρε μέχρι να το ολοκληρώσεις;
Την πρώτη ιδέα για το βιβλίο την είχα γύρω στο 2000, τότε που ήθελα να γράψω μια εγκυκλοπαίδεια manga καλλιτεχνών, ανάλογη με το art book της Taschen, MANGA DESIGN των Julius Wiedemann και Masanao Amano που κυκλοφόρησε το 2004. Το πρότεινα στην Viz, αλλά εκείνη την εποχή έκαναν περικοπές στην non-fiction σειρά τους. Ο Dallas Middaugh πήγε στην Del Rey και επανέφερε την ιδέα, οπότε στα τέλη του 2005 μου ζήτησε να το γράψω, αυτή τη φορά ως εγκυκλοπαίδεια τίτλων manga αντί δημιουργών manga. Τελικά, ήταν πολύ πιο εύκολο να γίνει βιβλίο με τίτλους, μιλώντας δηλαδή ως γνώστης για τα ίδια τα manga παρά για τους καλλιτέχνες τους. Πολύ περισσότερο γιατί είναι δύσκολο να βρεις βιογραφικά στοιχεία για πολλούς από τους καλλιτέχνες των manga.
Άρχισα λοιπόν να γράφω το MANGA THE COMPLETE GUIDE τον Φεβρουάριο του 2006, και το τελείωσα τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς. Η επιμέλεια και οι συμπληρωματικές κριτικές με κράτησαν απασχολημένο μέχρι τον Μάρτιο ή Απρίλιο του 2007. Βασικά ήταν για μένα η full time εργασία μου για έναν χρόνο.

Manga: The Complete Guide

Θα μπορούσες να ισχυριστείς ότι έχεις διαβάσει όλα τα manga που έχουν εκδοθεί στα αγγλικά; Πού και πώς αποθηκεύεις την συλλογή σου;
Στην πραγματικότητα, έχω διαβάσει τα 2/3 των τίτλων που μπορεί να βρει κανείς στα αγγλικά. Ήξερα από την αρχή ότι το βιβλίο ήταν πολύ μεγάλο για τα μέτρα μου και ότι δεν θα προλάβαινα να διαβάσω τα πάντα, εγκαίρως για τις προθεσμίες μου, οπότε έβαλα στην άκρη μερικές υπο-ενότητες και ανέθεσα την συγγραφή τους σε άλλους: όλα τα πορνογραφικά manga για παράδειγμα, και τα περισσότερα manga που βασίζονται σε anime και videogames, καθόσον δεν τα θεωρώ τόσο σημαντικά όσο τα original. Σήμερα, προσπαθώ να διαβάζω όλα όσα βγαίνουν, για τη στήλη μου στο περιοδικό OTAKU USA, όλα εκτός από τα yaoi…Μου αρέσουν τα yaoi, αλλά βγαίνουν τόσο πολλά που διαβάζω μόνο ορισμένους τίτλους που με ενδιαφέρουν προσωπικά, όπως οι δουλειές των Hinako Takanaga και Fumi Yoshinaga, ή άλλα που μου προτείνουν οι φίλοι μου, όπως το LOVE PISTOLS.
Η συλλογή μου είναι αποθηκευμένη στο διαμέρισμά μου : στο σαλόνι, στην κουζίνα και στο διάδρομο. Χρειάστηκε να μετατρέψω πολλά από τα ράφια της κουζίνας σε αποθηκευτικό χώρο για manga.

Antique Bakery (Fumi Yoshinaga)

Μιλώντας για τα yaoi, γιατί πιστεύεις είναι τόσο δημοφιλή στο θηλυκό αναγνωστικό κοινό;
Η γοητεία των yaoi είναι εν μέρει ίδια με τη γοητεία που ασκούν όλα τα ρομαντικά comics και τα ρομαντικά manga- είναι ένα πολύ δημοφιλές είδους, που ποτέ δεν συσχετίστηκε με τα comics της Δύσης. Ακόμα και μεταξύ των ανδρών αναγνωστών, τα ρομαντικά manga είναι ένα πολύ δημοφιλές είδος. Πιστεύω ότι πολλοί manga otaku δεν θα διάβαζαν απροκάλυπτα διάφορα ρομαντικά μυθιστορήματα, ενώ με τη μορφή του manga, είναι σχετικά κουλ με ένα nerdy τρόπο.
Για να μιλήσουμε όμως, ειδικότερα για τα yaoi, νομίζω ότι τα ομοφυλοφιλικά ρομάντζα αντιπροσωπεύουν ένα είδος φαντασίωσης για τους ετεροφυλόφιλους αναγνώστες (και νομίζω ότι διαβάζονται κυρίως από ετεροφυλόφιλους). Είναι κάτι τόσο εκτός της εμπειρίας τους, ώστε να μπορούν να προβάλλουν τις φαντασιώσεις τους σε αυτό. Καταρχάς όπως συμβαίνει και με τους άντρες που παρακολουθούν ψευδό-λεσβιακή πορνογραφία - δεν χρειάζεται να βλέπουν κάποιον του ιδίου φύλου με αυτούς, που να τους αποσπά. Δεύτερον, βιώνουν νοερά την εμπειρία όπου «το φύλο δεν μπαίνει στην μέση». Και οι δύο συμμετέχοντες είναι του ίδιου φύλου, οπότε δεν υπάρχουν τα στερεότυπα ζητήματα αρσενικού-θηλυκού, τα πληκτικά «ρεαλιστικά» πράγματα, όπως η εγκυμοσύνη και οι προσδοκίες του κοινωνικού περίγυρου για γάμο και τα λοιπά. Τις περισσότερες φορές, δεν χρειάζεται καν να αντιμετωπίσουν τη «ρεαλιστική» ομοφοβία, καθώς αυτό θα χάλαγε τον εξειδανικευμένο κόσμο του yaoi. Έτσι το yaoi είναι κατά μια έννοια μια λευκή σελίδα όπου επάνω της οι άνθρωποι μπορούν να σχεδιάσουν τις φαντασιώσεις τους. Όμως, κατά έναν ειρωνικό τρόπο, τα περισσότερα yaoi καταλήγουν να αναπαράγουν στερεότυπες ετεροσεξουαλικές σχέσεις – αρσενικό και θηλυκό, top και bottom, seme και uke- ίσως γιατί αυτό είναι που έχουν συνηθίσει οι άνθρωποι, ή γιατί αυτό είναι που επιθυμούν σε κάποιο βαθμό μέσα τους οι αναγνώστες. Από την άλλη πλευρά, αφού και οι δύο ήρωες είναι του ίδιου φύλου, δεν μπορεί κανείς να πει : «Είσαι γυναίκα, πρέπει να είσαι ο uke». Ο αναγνώστης μπορεί, αν το επιθυμεί, να ταυτιστεί με τον seme.
Το χειρότερο που μπορεί να πει κανείς για τα yaoi είναι ότι σε κάποιες περιπτώσεις ενισχύουν τα στερεότυπα των φύλων - οι εξιδανικευμένοι αυτοί άντρες είναι σεξουαλικοί και ελκυστικοί ενώ η θηλυκή σεξουαλικότητα είναι άνευ σημασίας, κάτι δηλαδή που θέλουν να το αποφύγουν.
Από την άλλη, τα yuri manga είναι προβληματικά για τους άντρες με τον ακριβώς αντίθετο τρόπο. Και στις δύο περιπτώσεις, είναι δύσκολο να πούμε αν είναι ένας τρόπος παράκαμψης τους σεξισμού της ιαπωνικής κουλτούρας ή ένας τρόπος ενίσχυσής του. (Οι άντρες στα yaoi είναι βαρβάτοι και επιθετικοί, οι γυναίκες στα yuri είναι απαλές και γλυκές κλπ). Σίγουρα, ο μεγάλος αριθμός ρομάντζων με ταμπού έρωτες και με φαντασιώσεις βιασμών στα yaoi μπορεί να αποτελέσει αφορμή για προβληματισμό, λαμβάνοντας υπόψη ότι πολλοί αναγνώστες θα ένιωθαν ίσως άβολα με την ίδια ποσότητα τέτοιου υλικού σε ένα ετεροφυλοφιλικό πλαίσιο.

Τι πιστεύεις για την επικρατούσα άποψη ότι ο πυρήνας της manga κουλτούρας αποτελείται από μαθήτριες, τεράστια μάτια, πλοκάμια, μαγικές δυνάμεις, ρομπότ και speed lines;
Δυστυχώς υπάρχουν πολλοί άνθρωποι με επιφανειακή γνώση των manga, όπως ακριβώς υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που πιστεύουν ότι τα αμερικανικά comics είναι μόνο αυτά με υπερήρωες. Θυμάμαι να παίζω DUNGEONS & DRAGONS με ανθρώπους που όταν ανακάλυπταν ότι δουλεύω στα manga, με «δούλευαν» και με έλεγαν nerd.

Τι θα απαντούσες στην άποψη ότι τα manga είναι παιδιάστικα, ρηχά και μη σοβαρά;Πιστεύω ότι είναι μια κριτική που προέρχεται ανθρώπους συνηθισμένους στην καλλιτεχνική οπτική των αμερικανικών και των ευρωπαϊκών comics. Φυσικά τα πιο δημοφιλή manga αποτελούν στερεότυπες ιστορίες κάθε είδους, αλλά το ίδιο ισχύει και για τις πιο δημοφιλείς ταινίες, τα τηλεοπτικά σίριαλ και τα bestselling βιβλία. Για αυτό τα manga είναι ένα οικονομικά επιτυχημένο μέσο: τα περισσότερα αφηγούνται ιστορίες που ευχαριστούν τον κόσμο. Αλλά τα εκλεπτυσμένα manga, όπως είναι οι δουλειές των Kazuichi Hanawa, Kan Takahama, Jiro Taniguchi, Usamaru Furuya, και πολλά από τα κλασικά έργα δημιουργών όπως ο Osamu Tezuka, είναι εξίσου σοβαρά και καλλιτεχνικά όσο και τα εκλεπτυσμένα αμερικανικά και ευρωπαϊκά comics. Σε κάθε περίπτωση (παρότι μπορεί να μοιάζει ότι υπονομεύω την ίδια μου τη γνώμη) δεν πιστεύω ότι υπάρχει ένας απόλυτος τοίχος μεταξύ υψηλής και χαμηλής κουλτούρας… Απολαμβάνω, για παράδειγμα, ένα manga όπως το THE DRIFTING CLASSROOM του Kazuo Umezu που από τη μία έχει ένα είδος φιλοσοφίας και είναι εξαιρετικά καλοφτιαγμένο κι από την άλλη είναι ανά φάσεις μπερδεμένο και γραμμένο για 12χρονα.

The Drifting Classroom

Τι θα πρότεινες να διαβάσει κάποιος που μόλις αρχίζει να ανακαλύπτει τα manga ή είναι δύσπιστος απέναντί τους;
Δύσκολη ερώτηση… Μοιάζει με το : «Δεν έχω ξαναδιαβάσει ένα βιβλίο, τι βιβλίο θα έπρεπε να διαβάσω;» Νομίζω ότι ο καλύτερος τρόπος να προσεγγίσεις τα manga είναι σαν μία σειρά από ποικίλα είδη και έργα για ποικίλο αναγνωστικό κοινό. Έτσι αν σου αρέσει το fantasy, ή η επιστημονική φαντασία, ή οι αθλητικές ιστορίες, θα πρότεινα ένα manga από αυτά τα είδη. Αν σου αρέσουν οι ενήλικες ιστορίες σχέσεων, μπορεί να πρότεινα έργα των Fumi Yoshinaga ή Moyoco Anno. Έχω γράψει μία λίστα των «αγαπημένων μου manga για αρχάριους» για το MySpace Comics παλαιότερα, οπότε να δώσω το link εδώ.

Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι μεγάλο ποσοστό των manga είναι «πολύ βίαιο ή/και άρρωστο». Ποια είναι η γνώμη σου για αυτό; Θα έλεγες ότι αυτό σχετίζεται άμεσα με την ψυχολογία των ιαπώνων;
Δεν πιστεύω ότι τα manga είναι πιο άρρωστα από την αμερικανική κουλτούρα : τα mainstream manga είναι μεγάλη μπίζνα και οι μεγάλοι εκδότες είναι πραγματικά πολύ συντηρητικοί και φοβούνται μήπως προσβάλλουν τον κόσμο, ακόμα και αν τα στάνταρ τους είναι με κάποιο τρόπο χαλαρότερα απ’ ό,τι τα δυτικά, ή μοιάζουν χαλαρότερα, επειδή τα χαρακτηριστικά ταμπού τους είναι διαφορετικά (όπως για παράδειγμα τα βουδιστικά σύμβολα manji που στη Δύση τα μπερδεύουν με τη σβάστικα). Μόνο κάποιος που είναι εντελώς παρανοϊκός με το θέμα της βίας στα μίντια θα προσβαλλόταν από το DEATH NOTE. Μόνο κάποιος που είναι εντελώς προκατειλημμένος και αντίθετος στην ιδέα των ενηλίκων που παρακολουθούν κινούμενα σχέδια, θα μπορούσε να δει το UROTSUKIDOJI: LEGEND OF THE OVERFIELD και να συμπεράνει τυφλά ότι όλα τα anime είναι «αρρωστημένα», όταν παιδικά σόου, όπως τα SAILOR MOON, DRAGON BALL Z, POKEMON και HAMTARO, είναι χίλιες φορές πιο δημοφιλή. Σίγουρα, υπάρχουν σήμερα στο internet ενοχλητικά θέματα και εικόνες, είναι όμως υποκριτικό να υποδεικνύεις μια χώρα και να λες «είναι άρρωστοι!». Ίσως ο ίδιος ο κόσμος να προσεγγίζει ένα αντίστοιχο επίπεδο αρρώστιας.

Ποιο είναι το πιο σοκαριστικό manga που διάβασες ποτέ σου; Και με ποιόν τρόπο σε σόκαρε;
Σημειώνουν ισοπαλία δύο διαφορετικά είδη manga. Από τη μία είναι τα manga που προσβάλλουν σεξουαλικώς: η φαντασιώσεις βιασμών στα yaoi και τα πορνογραφικά manga, τα οποία είναι πάρα πολλά για να τα αναφέρω, καθώς και τα lolicon και ψευδο-lolicon manga, όπως το TSUKIYOMI MOON PHASE, όπου συμπεραίνεται ότι υπάρχει σεξουαλική ένταση ανάμεσα σε ένα 10χρονο κορίτσι και έναν 20και-κάτι-ψιλά άντρα. Από την άλλη είναι τα manga τα οποία είναι απλώς τόσο χάλια και κατώτερα, που δυσκολεύομαι να πιστέψω πρώτον ότι δημιουργήθηκαν και δεύτερον ότι κρίθηκαν άξια μετάφρασης και κυκλοφορίας στην Δύση. Manga όπως τα HAPPY LESSON ή το HARUKA: BEYOND THE STREAM OF TIME. Συνεπώς υπάρχουν περισσότεροι τρόποι του ενός για να προσβληθούν οι ευαισθησίες μου.

Τι πιστεύεις για τα OEL (Original English-language) manga; 
Μου αρέσουν πολύ, παρόλο που δεν τα έχω διαβάσει όσο θα έπρεπε. Νομίζω ότι είναι αναπόφευκτο και θετικό που Αμερικανοί και Ευρωπαίοι δημιουργοί έχουν επηρεαστεί από τα manga. Φυσικά, όπως και με κάθε μορφή τέχνης, κάποιοι θα δημιουργήσουν επιφανειακές απομιμήσεις –μεγάλα μάτια και τα λοιπά- ενώ άλλοι θα δημιουργήσουν πιο τέλειες απομιμήσεις, ή, ακόμα καλύτερα, πραγματικά πρωτότυπα, υβριδικά, στιλ.

Τις τελευταίες δεκαετίες, πολλοί δυτικοί καλλιτέχνες έχουν επηρεαστεί από τα manga. Πώς βλέπεις τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα;
Πιστεύω ότι είναι εντυπωσιακό να παρακολουθείς την επιρροή των manga στους δυτικούς δημιουργούς να αυξάνεται. Ακόμα και στη δεκαετία του ’80, καλλιτέχνες όπως ο Scott McCloud και ο Frank Miller είχαν εμφανώς επηρεαστεί από τα manga.. Στη δεκαετία του ’90 προστέθηκαν καλλιτέχνες όπως οι Chynna Clugston-Major, Paul Pope και Adam Warren, ενώ σήμερα στους αγαπημένους μου συμπεριλαμβάνονται οι Svetlana Chmakova, Tintin Pantoja, Felipe Smith, και πολλοί, πολλοί άλλοι μεγάλοι καλλιτέχνες, συμπεριλαμβανομένων και πολλών ανθρώπων που γνωρίζω και προσωπικά. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν πολλά comics που είναι πολύ χονδροειδείς απομιμήσεις και χρησιμοποιούν τον όρο «manga» ως απλό εργαλείο marketing. Υπάρχουν διαφωνία σχετικά με το «τι είναι πραγματικό manga». Εγώ προτιμώ να χρησιμοποιώ τον πιο βασικό ορισμό και να αποκαλώ όλα τα ιαπωνικά comics «manga» και τα αγγλόφωνα comics, «comics», ανεξαρτήτως από το πόσο είναι επηρεασμένα από τα manga. Δεν υπάρχουν καλά ή κακά manga, υπάρχουν καλά ή κακά comics. Τελεία.

Συμβαίνει αντίστοιχα, δημιουργοί manga να επηρεάζονται από δυτικά comics;
Οι Yuji Iwahara, Hiroyuki Takei (κατά μία έννοια)… ο Hirohiko Araki… για να μην αναφέρω και αρχετυπικούς δημιουργούς των ’80 όπως οι Tony Takezaki και Katsuhiro Otomo, των οποίων το υπερβολικά λεπτομερές, επιστημονικής φαντασίας σχέδιο είχε επηρεαστεί από δυτικούς καλλιτέχνες όπως ο Moebius. Υπάρχουν καλλιτέχνες στην Ιαπωνία των οποίων τα dôjinshi είναι βασισμένα στα αμερικανικά υπερηρωικά comics, και οι οποίοι μπορούν να μιμηθούν πολύ καλά αυτό το στιλ, εφόσον το επιλέξουν.

Space Pinchy (Tony Takezaki)

Είσαι Αμερικανός που έγραψε ένα βιβλίο για τα ιαπωνικά comics που εκδίδονται στην Αμερική. Νιώθεις ότι οι δύο κουλτούρες αναμιγνύονται ή ότι έστω έχουν κάποιο κοινό έδαφος; Ποια είναι κατά την γνώμη σου, τα κοινά στοιχεία που έχουν ο δυτικός και ο ιαπωνικός πολιτισμός;
Υπάρχει σίγουρα πολύ κοινό έδαφος. Η Ιαπωνία έχει στενές επαφές με τη Δύση από το 1854 αλλά ιδίως από την μεταπολεμική περίοδο, που βρισκόταν κάτω από αμερικανική κατοχή, υπήρξαν πάρα πολλά πράγματα που ανοικοδομήθηκαν με βάση το Δυτικό μοντέλο. Ο Ian Fleming, στο μυθιστόρημα του James Bond, YOU ONLY LIVE TWICE επεσήμανε πως ορισμένα από τα σύμβολα του Δυτικού κόσμου, όπως το baseball, ήταν απλώς ένα λεπτό στρώμα πάνω από αιώνες πολιτισμού σαμουράι… Αλλά τι ξέρει τώρα ο Ian Fleming; Έχουν περάσει 60 χρόνια από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, 140 χρόνια από την περίοδο Tokugawa, και δεν είμαστε παρά άνθρωποι. Ο εκσυγχρονισμός και η εκβιομηχάνιση είχε παρόμοια αποτελέσματα παντού, σε όλες τις χώρες.
Παρ’ όλα αυτά, ή εξαιτίας όλων αυτών, είναι ευκολότερο για μένα να εντοπίσω τις διαφορές παρά τις ομοιότητες: στοιχεία όπως οι πιο σφιχτές κοινωνικές δομές και η αίσθηση της ευθύνης (που αποτελούν τον λόγο για τον οποίο υπάρχουν τόσο πολλά shonen manga για την ομαδική προσπάθεια και τη φιλία) αλλά και η τάση να διατηρεί κανείς τα συναισθήματά του καταπιεσμένα και σιωπηλά (αλλά ω!, πόσο υπέροχες είναι αυτές οι στιγμές - τόσο κοινές στα manga και τόσο σπάνιες στην πραγματική ζωή- όταν τα συναισθήματα συσσωρεύονται και ξεχειλίζουν!). Άλλη μια διαφορά που εντοπίζω είναι η κυριαρχούσα σίντο/βουδιστική κουλτούρα, υπεύθυνη για την πολύ πιο χαλαρή στάση απέναντι στη θρησκεία και τις προκαταλήψεις, απ’ ό,τι σε πολλά μέρη της Δύσης, και ιδίως της Αμερικής.

Προσωπικά θεωρώ ότι τα manga είναι πολύ ευφάνταστα. Ήθελα λοιπόν να ρωτήσω, αν συνδέονται με την σύγχρονη, καθημερινή, ζωή στην Ιαπωνία, και αν ναι, με ποιόν τρόπο;
Ασφαλώς για κάθε manga όπως το NARUTO, που τοποθετείται σε ένα φανταστικό κόσμο, υπάρχει ένα manga – ίσως και δυο και τρία- που τοποθετούνται αντίστοιχα σε ένα ρεαλιστικό, σύγχρονο ιαπωνικό πλαίσιο. Η πλειονότητα των manga, ακόμα και όταν δεν πρόκειται πάντα για «ρεαλιστικές» ιστορίες, τοποθετούνται στον πραγματικό κόσμο, οπότε σίγουρα αντικατοπτρίζουν τη σύγχρονη, καθημερινή ζωή στην Ιαπωνία. Το HIKARU NO GO θα σου διδάξει πολλά για τα ιαπωνικά σχολεία και την ιαπωνική κουλτούρα του παιχνιδιού Γκο. Ακόμα και ένα manga που απλά τυγχάνει να τοποθετείται σε ένα σχολικό πλαίσιο, όπως το RANMA ½, μπορεί να σου διδάξει πολλά. Τα βιβλία ANIME COMPANION του Gilles Poitras επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στην καταγραφή και επεξήγηση όλων των δυσδιάκριτων λεπτομερειών της ιαπωνικής ζωής που παρουσιάζονται στα anime. Και παρόλο που τα fantasy και επιστημονικής φαντασίας manga μπορεί να αποτελούν την πλειονότητα των μεταφρασμένων έργων, υπάρχουν πολλά μη-φανταστικά manga που εκδίδονται στην Ιαπωνία, όπως τα HAPPY MANIA, HONEY AND CLOVER, GOLGO 13, τα βιβλία KOSAKU SHIMA, MAISON IKKOKU, το DISAPPEARANCE DIARY του Hideo Azuma, και αμέτρητα άλλα manga για ενήλικες άντρες και γυναίκες.
Πιστεύω πάντως ότι τα manga φαντασίας που μεταφράζονται, είναι δυσανάλογα πολλά γιατί πλησιάζουν περισσότερο αυτό που περιμένουν οι Αμερικάνοι από τα comics. Και επίσης επειδή, κατά κάποιο τρόπο, αυτά τα φανταστικά, “nerdy” στοιχεία αιχμαλωτίζουν ευκολότερα τους ξένους. Δεν χρειάζεται να γνωρίζεις τόσο πολλά για την ιαπωνική κουλτούρα για να διαβάζεις για τέρατα και ninja και τεράστια ρομπότ, όσο για να διαβάσεις για υπαλλήλους ή για ιαπωνικό φαγητό ή για το ιαπωνικό πολιτικό σύστημα.

Honey and Clover

Πιστεύεις ότι οι παλιές, ιαπωνικές καλλιτεχνικές μέθοδοι έκφρασης αντικατοπτρίζονται στα σημερινά manga;
Ναι, αλλά είναι ένας πολύ αμυδρός αντικατοπτρισμός. Εννοώ, ότι σε ποια άραγε έκταση υπάρχουν στο μυαλό των δημιουργών comics του 21ου αιώνα οι εικονογραφήσεις που είχαν γίνει σε περιοδικά του 19ου αιώνα; Ίσως βρίσκονται στο μυαλό των Tony Millionaire, Alan Moore και Kevin O’Neill, αλλά στους περισσότερους δημιουργούς, οι επιρροές είναι βαθιά θαμμένες. Καλλιτέχνες όπως ο Suehiro Maruo μπορεί να παίζουν συνειδητά με τα παλιά καλλιτεχνικά στυλ, και ακόμα και ένας εντελώς mainstream καλλιτέχνης όπως η Rumiko Takahashi μπορεί να θυμίζει σε μερικές περιπτώσεις τις μεταξοτυπίες της εποχής Tokugawa στα fantasy σχέδια τεράτω της για το INUYASHA, για παράδειγμα. Θεωρώ όμως τα manga περισσότερο μια μοντέρνα μορφή τέχνης, και πιστεύω ότι το ίδιο ισχύει για τους περισσότερους δημιουργούς τους. Δεν υπάρχει σημαντικός συνειδητός, δανεισμός από το μακρινό παρελθόν…και με αυτό εννοώ τον προπολεμικό πολιτισμό.

Suehiro Maruo

Μετά την έκδοση του MANGA: THE COMPLETE GUIDE, υπήρξε κάποια κριτική που σε έκανε να αμφισβητήσεις κάποιες από τις επιλογές που έκανες για το βιβλίο; Σε βοήθησε καθόλου η συγγραφή του να ανακαλύψεις τίτλους που αγνοούσες μέχρι εκείνη τη στιγμή;
Δεν υπάρχει κάτι σημαντικό που θα είχα κάνει διαφορετικά…εκτός από το να βάλω περισσότερους τίτλους manga φυσικά, αλλά πραγματικά έβαλα όσο περισσότερα μπορούσα με βάση το deadline. Για να είμαι ειλικρινής, υπάρχουν ένας ή δύο τίτλοι manga που καταγράφονται στο βιβλίο, οι οποίοι όμως τελικά ακυρώθηκαν πριν την έκδοση τους, όπως το NYMPHET, αλλά ήταν πολύ αργά για να τους αφαιρέσω. Θα ήθελα να είχα χρησιμοποιήσει περισσότερη εικόνα, αλλά ήταν δύσκολο να πάρω άδεια για την χρήση περισσότερων σχεδίων από μεγάλους, εμπορικούς δημιουργούς. Επίσης, θα ήθελα να είχα συμπεριλάβει περισσότερες βιογραφικές πληροφορίες στον τομέα των καλλιτεχνών. Υπάρχουν ακόμη μερικά κείμενα που θα ήθελα να γράψω και θα’ θελα να ξανακάνω εξ’ ολοκλήρου το κομμάτι για τα yaoi manga. Ίσως σε μια δεύτερη έκδοση…
Υπάρχουν επίσης μερικοί τίτλοι των οποίων ξανασκέφτηκα την βαθμολογία. Το γεγονός ότι βαθμολογούνται με αφήνει εμφανώς έκθετο στην κριτική των fans. Αφού όμως μία από τις αρνητικές κριτικές για το βιβλίο στο Amazon λέει ότι είμαι «προφανώς προκατειλημμένος υπέρ των shojo manga» και μία άλλη αρνητική κριτική λέει ότι είμαι «προφανώς προκατειλημμένος υπέρ των shonen manga» νομίζω ότι ήμουν σχετικά δίκαιος. Δυστυχώς, μου ξέφυγαν μερικοί άγνωστοι, παλιοί τίτλοι τους οποίους θα έπρεπε να είχα συμπεριλάβει…τις αγγλικές εκδόσεις του SEITO SHOKUN! και το SASUGA NO SARUTOBI, το manga CRIME AND PUNISHMENT του Osamu Tezuka, και μερικούς άλλους πολύ περίεργους τίτλους όπως το SHADOWS OF SPAWN κλπ. Όλοι αυτοί θα βρίσκονται στην πρώτη ενημέρωση του βιβλίου, που θα εμφανιστεί στο διαδίκτυο στα τέλη Αυγούστου…τσεκάρετε το site της Del Rey!

Με ποιους τρόπους άλλαξε η (επαγγελματική και προσωπική) ζωή σου μετά την έκδοση του βιβλίου;
Το βιβλίο τράβηξε πολύ την προσοχή. Έγραψα το κεντρικό θέμα για τα manga στο περιοδικό WIRED, προσκλήθηκα σε πολλά conventions (κάτι που έκανα και στις Viz Shonen Jump μέρες μου), μίλησα στο Asian Art Museum και στο Cartoon Art Museum του San Francisco, έγραψα πολλά, ποικίλα άρθρα και έδωσα συνεντεύξεις. Τον πρώτο καιρό αμέσως μετά την έκδοση του βιβλίου, και αφού τελείωσα όλη τη δουλειά, ήταν σαν να άνοιξε ένα κενό στην ζωή μου. Ψαχνόμουν για αρκετούς μερικούς μήνες μέχρι που τελικά βρήκα το επόμενο έργο μου, που είναι η συγγραφή δύο graphic novels. Έτσι, κατά μια έννοια, γύρισα πίσω σε αυτό που ήθελα να κάνω όταν αποφοιτούσα από το κολέγιο.

Το κοινό είχε την ανταπόκριση στην οποία έλπιζες;
Η ανταπόκριση ήταν πραγματικά θετική γενικότερα. Θα ήθελα όμως το βιβλίο να είχε επιλεχθεί και να είχε παρουσιαστεί σε περισσότερα μεγάλα μέσα για «αδαείς» που δεν καλύπτουν συνήθως manga – όπως sites για γονείς, πηγές για βιβλιοθηκάριους κλπ.
Από τις δυο ή τρεις αρνητικές κριτικές που έλαβα, η μόνη που με έκανε να σταθώ και να σκεφτώ, ήταν αυτή που ισχυριζόταν ότι το κοινό στο οποίο στοχεύει το βιβλίο δεν υπάρχει στην πραγματικότητα – όσοι θέλουν να μάθουν για τα manga ξέρουν ήδη για αυτά, και όσοι τα αγνοούν, προφανώς δεν θέλουν να τα μάθουν, αφού υπάρχουν τόσες πηγές που προσφέρονται στο internet. Είναι αλήθεια ότι το διαδίκτυο κάνει το μέλλον των έντυπων εγκυκλοπαιδειών και παρόμοιων βιβλίων να μοιάζει αμφίβολο – δεν μπορώ να πηγαίνω πόρτα πόρτα και να προσθέτω τα νέα στοιχεία στο αντίτυπο του βιβλίου μου που έχει ο καθένας, όπως γίνεται με την Wikipedia. Από την άλλη πλευρά, συμφωνώ ότι το βιβλίο έχει μια συνέπεια και μια προσωπικότητα που λείπει από τις πηγές συλλογικής γραφής του internet. Είναι ένα βιβλίο κριτικών, και εγώ προσωπικά λατρεύω να διαβάζω τις κριτικές ταινιών του Roger Ebert, επειδή απολαμβάνω το ύφος της γραφής του, ακόμα και όταν δεν συμφωνώ με την γνώμη του. Θα διαβάσω μια κριτική του Carl Horn ή του Patrick Macias ή της Shaenon Garrity, ακόμα και όταν έχω ήδη διαβάσει το manga γιατί μου αρέσει η γραφή τους. Επιπλέον λατρεύω τα άγνωστα, τα περίεργα και παραμελημένα manga, τους cult τίτλους. Προσπάθησα να αφιερώσω στο JAPAN INC., στο EMMUSU και στο SAMURAI: SON OF DEATH την ίδια προσοχή και έρευνα που αφιέρωσα, ας πούμε, για το BLEACH. Υπάρχουν μερικοί τίτλοι που ακόμα και το internet δεν έχει καμία πληροφορία για αυτούς.

Τι κάνεις τον ελεύθερο χρόνο σου; Όταν δεν διαβάζεις manga ή όταν δεν δουλεύεις σε αυτά; Ή μήπως είναι τα manga «όλα όσα τρως και αναπνέεις»;
Τελευταίως είναι, αν στον όρο manga συμπεριλαμβάνεις τα comics! Όταν δεν διαβάζω ή όταν δεν εργάζομαι ως ελεύθερος επαγγελματίας editor για αυτά, γράφω και φτιάχνω τα storyboards για τα δύο graphic novels μου, για τα οποία δυστυχώς δεν μπορώ να πω πολλά πράγματα. Είναι και τα δύο λίγο επηρεασμένα από τα manga, αλλά είμαι ο συγγραφέας, οπότε έχουν αναπόφευκτα και άλλες επιρροές να κυκλοφορούν ολόγυρά τους. Και τα δύο τα γράφω εγώ, ενώ θα σχεδιαστούν από άλλους καλλιτέχνες. Το πρόγραμμα μου είναι εντελώς επικεντρωμένο σε αυτά τώρα.

Ποιοι είναι κατά την γνώμη σου οι πέντε καλύτεροι τίτλοι manga και ποιοι είναι οι πέντε αγαπημένοι σου;
Τα πέντε καλύτερα manga…τι υποκειμενική ερώτηση! Πρέπει να περιορίσω τον εαυτό μου στους τίτλους που έχω διαβάσει προσωπικά, γιατί δεν μπορώ να ξέρω τι υποτιμημένες σπανιότητες κρύβονται κάπου στην Ιαπωνία. Με αυτή την υποσημείωση, τα ακόλουθα είναι τα πέντε έξοχα, κλασικά manga για μένα:

PHOENIX του Osamu Tezuka
LONE WOLF AND CUB των Kazuo Koike και Goseki Kojima
THE ROSE OF VERSAILLES της Riyoko Ikeda
TIE! DEVILMAN του Go Nagai vs. NAUSICAA OF THE VALLEY OF THE WIND του Hayao Miyazaki
MAISON IKKOKU της Rumiko Takahashi

Και εδώ είναι τα πέντε, προσωπικά, αδιαμφισβήτητα, αγαπημένα μου manga με κάποια υπερκάλυψη από την προηγούμενη κατηγορία:

JOJO’S BIZARRE ADVENTURE του Hirohiko Araki
THE ROSE OF VERSAILLES της Riyoko Ikeda
MAISON IKKOKU της Rumiko Takahashi
FOURTEEN του Kazuo Umezu
ANTIQUE BAKERY της Fumi Yoshinaga

Comics που να μην είναι manga; Ποιούς δυτικούς δημιουργούς comics θαυμάζεις;
Και πάλι είναι πολλοί για να τους καταγράψω όλους. Χωρίς κάποια συγκεκριμένη σειρά, οι δημιουργοί comics που θαυμάζω είναι οι Chynna Clugston-Major, Ariel Schrag, Gabrielle Bell, Robert Crumb, Joe Matt, Chester Brown, Dave Sim, Donna Barr, Shaenon Garrity, Tintin Pantoja, Svetlana Chmakova, Felipe Smith, Jesse Hamm, Jason Shiga, Jen Wang, Derek Kirk Kim, Grant Morrison, Alan Moore, Neil Gaiman, Kevin O’Neill, Garth Ennis, Chris Onstad, Gahan Wilson, Erol Otus (ο οποίος δεν είναι δημιουργός comics αλλά ένας από τους αγαπημένους μου καλλιτέχνες), Scott McCloud, Gene Yang, Larry Gonick, Carl Barks, Don Rosa, Walt Kelly, Al Capp, Roger Langridge, Charles Schulz, Bill Watterson, Berkeley Breathed και μάλλον πολλούς ακόμα που ξεχνάω αυτή την στιγμή.

Τι εκπροσωπεί το μέσο των comics για εσένα;
Είναι το μέσο στο οποίο επέλεξα να δουλεύω και με το οποίο πέρασα παραπάνω από το μισό της ζωής μου απορροφώντας το με τα μάτια μου. Ένα μέσο που εκλαμβάνεται ή ως το ευτελές, μπάσταρδο τέκνο της γραφής και της τέχνης ή έγκυρο μέσο στον ίδιο βαθμό με κάθε άλλο, με τα δικά του προτερήματα και αδυναμίες.

 Επίσης γράφεις και σχεδιάζεις το webcomic THE STIFF. Πες μας μερικά πράγματα για αυτό; Τι σε εμπνέει για την δημιουργία του;
Το THE STIFF είναι ένα comic που συνέλαβα πριν περίπου 10 χρόνια, παρόλο που, με το πέρασμα του χρόνου, έχει αλλάξει πολύ από την αρχική ιδέα. Το άρχισα στο girlamatic.com το 2003 όταν προσκλήθηκα να κάνω κάτι για το site. Είναι ένα comic για ένα γυμνασιόπαιδο που έχει φοβία με το σεξ και περιφρονεί ειδικά την αρσενική σεξουαλικότητα, και για τη σχέση του με ένα μυστηριώδες κορίτσι που μπορεί να είναι η δίδυμη αδελφή του. Στιλιστικά είναι ένας συνδυασμός slice-of-life comic και manga τρόμου. Η ιστορία είναι σχεδιασμένη να φτάσει τις 1000 σελίδες, και αυτή την στιγμή βρίσκομαι στη σελίδα 250. Δυστυχώς ήμουν τόσο απασχολημένος με άλλα projects που έπρεπε να βάλω το THE STIFF στον πάγο για πολύ καιρό, αλλά ελπίζω να μπορέσω να επιστρέψω σε αυτό με τακτικά επεισόδια πριν το τέλος του 2008. Είναι μια ιστορία για την αγάπη, το σεξ, τις τάσεις φυγής από την πραγματικότητα και το θάνατο.

The Stiff

Ξέρω ότι αυτή την εποχή δουλεύεις στο manga GANKUTSOU που θα εκδοθεί από την Del Rey και ότι γράφεις τα σενάρια για τα προσωπικά σου comics. Κάποιο άλλο ενδιαφέρον σχέδιο που θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας;
Σύντομα θα υπάρχουν τα συμπληρωματικά στοιχεία του MANGA: THE COMPLETE GUIDE διαθέσιμα στο site της Del Rey. Παρακαλώ δείτε τα! Επίσης θα διευθύνω ένα πάνελ στο Anime Expo, όπου θα είμαι ένας από τους ανεπίσημους αντιπρόσωπους του περιοδικού OTAKU USA, στο οποίο συχνά αρθρογραφώ, ενώ κάνω και το editing για τo GANKUTSUOU της Del Rey και για τα JOJO'S BIZARE ADVENTURE, ZATCH BELL! και KUROHIME της Viz.
Όσο για τα μακροχρόνια σχέδιά μου; Ελπίζω σύντομα να μπορέσω να ανακοινώσω τα ονόματα των συντελεστών των graphic novels μου. Δουλεύω σε μερικές μεταφορές ιστοριών του H.P. Lovecraft για ένα άλλο graphic novel project το οποίο θα σχεδιάσω εγώ ο ίδιος. (Είμαι πολλά χρόνια θαυμαστής του H.P. Lovecraft και συμμετείχα το 2007 στο Lovecraft show στο Maison d’Ailleurs Museum of Science Fiction Art, της Σουηδίας). Τέλος ελπίζω να επιστρέψω στο THE STIFF. Παρακαλώ αναζητήστε τα και σας ευχαριστώ πολύ για την υποστήριξή σας!

Το προσωπικό του site http://www.sonic.net/~jason/

To Blog του http://khyungbird.livejournal.com/

THE STIFF http://www.girlamatic.com/comics/thestiff.php

Del Rey Manga http://www.randomhouse.com/delrey/manga/index.pperl