Writers/Artists: Various

Editors: Paul Buhle, Nicole Schulman

Πρόλογος: Δημήτρης Γκόβας

Μετάφραση: Κατερίνα Χαλμούκου

Επιμέλεια: Βάσω Μπαχούρου

Εκδόσεις ΚΨΜ

Οι εκδόσεις ΚΨΜ μας έχουν συνηθίσει σε εναλλακτικές προτάσεις και η παρούσα (κατά μία έννοια) ανθολογία, δεν αποτελεί εξαίρεση. Πρόκειται για μια έκδοση αφιερωμένη στην IWW (Industrial Workers of the World), τη μεγαλύτερη συνδικαλιστική ένωση εργατών στις ΗΠΑ, η οποία επεκτάθηκε, σταδιακά, και σε άλλες χώρες. Το WOBBLIES! EIKΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ πρωτοκυκλοφόρησε το 2005, από την ανεξάρτητη εκδοτική Verso και συνέπεσε με την επέτειο των 100 χρόνων ζωής της IWW.

Χρησιμοποιώ τον όρο "ανθολογία", κυρίως εξαιτίας του πλήθους των καλλιτεχνών που έχουν συνεισφέρει έργα τους για την πραγματοποίηση αυτού του εγχειρήματος. Ανάμεσά τους, ξεχωρίζουν οι Peter Kuper (KAFKA'S METAMORPHOSIS, THE SYSTEM, SPY vs SPY), Harvey Pekar (AMERICAN SPLENDOR, THE QUITTER, MACEDONIA), καθώς και αρκετοί από τους συντελεστές του αντιπολεμικού περιοδικού WORLD WAR 3 ILLUSTRATED, όπως οι Sue Coe και Nicole Schulman. Ωστόσο, το WOBBLIES! διαφοροποιείται από τις περισσότερες ανθολογίες, λόγω του ότι έχει έναν κοινό παρονομαστή σε κάθε ιστορία και αυτές δένουν αρμονικά μεταξύ τους. Αυτός ήταν και ο λόγος που με έκανε να το ξεχωρίσω από τις συμβατικές ανθολογίες, τις οποίες δεν πολυσυμπαθώ.

Ένα ακόμη στοιχείο που εκτίμησα, με το παραπάνω, στη συγκεκριμένη έκδοση, είναι το ότι οι ιστορίες δεν αφορούν τόσο γεγονότα, αλλά πρόσωπα. Η καθεμία από αυτές δεν αποτελεί μια ιστορική αναδρομή σε γεγονότα, αλλά επικεντρώνεται σε ένα πρόσωπο (στους ιδρυτές, τους μαχητές και τους μάρτυρες της οργάνωσης), μας το παρουσιάζει και, μέσα από τις πράξεις του, μας οδηγεί στα γεγονότα αυτά. Για παράδειγμα, μια μεγαλειώδης συγκέντρωση παρουσιάζεται σε δυο-τρεις εκδοχές, ως κομμάτι της ζωής των πρωταγωνιστών της. Αυτό το ανθρωποκεντρικό στοιχείο είναι, κατά τη γνώμη μου, το σημαντικότερο προτέρημα της έκδοσης.

Ένα ακόμη προτέρημα του WOBBLIES! είναι η δομή του. Μέσα στις σελίδες του, δε συναντάμε μόνο σκίτσα, panels και ιστορίες, αλλά και κείμενα, πρωτότυπα σκίτσα και αφίσες της εποχής, καθώς και ανάλυση της πολιτιστικής κληρονομιάς της IWW, η οποία μπορεί να παινεύεται πως στις τάξεις της είχε μερικούς από τους πιο επιδραστικούς συγγραφείς, ποιητές και σκιτσογράφους, που είδε ποτέ το εργατικό κίνημα. Με τη λογική αυτή, το WOBBLIES! αποτελεί όχι μόνο μια πολύ καλή εικονογραφημένη έκδοση, αλλά ένα ιστορικό λεύκωμα, με πολιτιστικό, πολιτικό και κοινωνικό χαρακτήρα.

Ποια είναι, όμως, η IWW; Πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες συνδικαλιστικές οργανώσεις της Αμερικής και του κόσμου. Τα μέλη της IWW δεν ήταν "εργατοπατέρες", ή διάφοροι άλλοι βολεμένοι και δεχόταν στις τάξεις της εργαζόμενους κάθε ειδικότητας, ηλικίας, φύλου και φυλής. Με πολλά μποέμ, αναρχικά και σοσιαλιστικά (και αργότερα κομμουνιστικά και αντιπολεμικά) στοιχεία, η φιλοσοφία των μελών της επίτασσε τον αντικαπιταλιστικό και ταξικό πόλεμο, με κάθε τρόπο. Αυτά, τουλάχιστον, προκύπτουν από τη συγκεκριμένη έκδοση και, εφόσον δεν κατέχω το θέμα ιστορικά (και δεν είναι και της παρούσης, άλλωστε, μια ανάλυση για το αν όντως τα πράγματα ήταν τόσο αθώα και καλοπροαίρετα ή όχι) δεν πρόκειται να το αναπτύξω παραπάνω. Ίσως, στην περίπτωση που αποφασίσουμε την ίδρυση ενός "Socialdom.gr" ή "Todikiotouergatidom.gr" (με reviews πορειών, ίσως;) στο μέλλον...

Αυτό που έχει σημασία να αναπτυχθεί, όμως, είναι η ψυχαγωγική, καλλιτεχνική, ιστορική και -γιατί όχι;- κοινωνική αξία της παρούσας έκδοσης. Και σε κάθε τομέα, είναι εξαιρετική! Οι μικρές ιστορίες χωρίζονται, έξυπνα, σε έξι κεφάλαια, τα οποία δεν είναι πάντα δομημένα με αυστηρά χρονολογική αξία. Ο ένας μετά τον άλλο, οι καλλιτέχνες μοιάζουν να ανοίγουν τη δική τους παρένθεση σε προηγούμενη ιστορία, προκειμένου να εξηγήσουν περισσότερα πράγματα στον αναγνώστη. Και ενώ, αρχικά, τα στοιχεία μοιάζουν ατάκτως εριμμένα, στην πορεία, ο αναγνώστης έχει ήδη σχηματίσει τη δική του εικόνα.

Και σχεδιαστικά, όμως, οι σελίδες του WOBBLIES! είναι κάτι παραπάνω από χορταστικές. Μπορεί οι τεχνοτροπίες να αλλάζουν, με γρήγορο ρυθμό, ωστόσο, η αίσθηση του κλασικού σχεδίου (η οποία ενισχύεται από την απουσία χρώματος) σε κάνει να νομίζεις ότι έχεις μπροστά σου έργα των αρχών και των μέσων του περασμένου αιώνα. Επιπλέον, οι σελίδες με τις αφίσες της IWW, συμπληρώνουν, με τον καλύτερο τρόπο, τις "κλασικές" αυτές σελίδες.

Ιστορικά, το WOBBLIES! είναι ιδιαίτερα χρήσιμο, τουλάχιστον για κάποιον που δε γνώριζε τίποτα για την IWW, όπως εγώ. Οι ανθρωποκεντρικές ιστορίες, οι εκτεταμένες εισαγωγές, που δεν παρουσιάζουν μόνο τα βασικά γεγονότα, αλλά κάθε παράμετρο της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής ζωής της κάθε εποχής, απέχουν χιλιόμετρα από κάθε βαρετό ιστορικό βιβλίο ή δοκίμιο. Ο χαρακτήρας του βιβλίου αυτού, όμως, δεν είναι αποκλειστικά ιστορικός, καθώς, στην ουσία, αποτελεί ένα ιδιαίτερα ψυχαγωγικό μανιφέστο της οργάνωσης. Και αυτό είναι σίγουρα ένα δυνατό σημείο του, είτε συμφωνείς με όσα υποστηρίζονται στις σελίδες του, είτε όχι.

Η επιλογή των εκδόσεων ΚΨΜ, λοιπόν, στο να μεταφράσουν και να εκδώσουν το WOBBLIES! ήταν πολύ καλή. Όπως και η δουλειά που έχει γίνει στη μετάφραση και την επιμέλεια. Αν, μάλιστα, πρέπει να γίνω detail freak (ψείρας, δηλαδή), θα αναφέρω την εξαιρετική απόφαση των υπευθύνων να μην επέμβουν στους τίτλους και τις αφίσες και να τους μεταφράσουν με υποσημείωση στη βάση της σελίδας, καθώς και την παράθεση των πρωτότυπων ονομάτων στα αγγλικά, δίπλα από κάθε μετάφραση στις εισαγωγές (π.χ. Τζο Χιλ [Joe Hill]). Από την άλλη, με ξένισε λίγο το γεγονός ότι έβλεπα μεταφράσεις, όπως "του Σικάγου" και δυο σελίδες πιο κάτω "της Γιούτα". Γιατί το ένα να κλίνεται και το άλλο όχι; Άλλα, είπαμε, πρέπει να είσαι ψείρας για να ασχοληθείς με αυτά.

Περιεκτική, τέλος, είναι και η ελληνική εισαγωγή, η οποία προσπαθεί να συνδέσει την αξία της ιστορίας που ακολουθεί, με την ελληνική πραγματικότητα. Άσχετα, βέβαια, με το πόσο αμφιβάλλω για το αν μια αγνή (όπως παρουσιάζεται) οργάνωση μπορεί να σταθεί στη χώρα μας. Αλλά, ίσως να είμαι απλά απαισιόδοξος.

Για να κλείσω, σιγά-σιγά, και αυτό το review (που εξελίσσεται σε έπος), το WOBBLIES! αποτελεί ένα ψυχαγωγικό, ιστορικό και κοινωνικό μανιφέστο, με μπόλικες πολιτικές αναφορές, οι οποίες, ωστόσο, δε νομίζω να αποθαρρύνουν ακόμη και τους... αντιφρονούντες. Ακόμη κι αν κάποιος επιλέξει να τις αγνοήσει, θα έχει διαβάσει ένα βιβλίο με υψηλή ψυχαγωγική, καλλιτεχνική και ενημερωτική αξία. Για όσους, όμως, επιθυμούν να εντρυφήσουν, το WOBBLIES! διαθέτει και προτεινόμενη βιβλιογραφία, οπότε, για... οργανωθείτε!

Υ.Γ.: Και επειδή, με την ανάγνωση του WOBBLIES!, με έπιασε το ταξικό μου, ιδού η πρώτη παράγραφος της ιδρυτικής διακήρυξης της IWW (1905):

Η εργατική τάξη και τα αφεντικά δεν έχουν τίποτα το κοινό. Δεν μπορεί να υπάρξει καμία ειρήνη, εφ' όσον η πείνα και η ανέχεια συνυπάρχουν ανάμεσα στα εκατομμύρια των εργαζόμενων, ενώ οι λίγοι, που αποτελούν την εργοδοτική τάξη, κατέχουν όλον τον παραγόμενο πλούτο.