Writer/Artist: Chris Ware

Drawn & Quarterly

Περνώντας όλες αυτές τις ώρες διαβάζοντας comics, ακόμη και μετά από τόσα χρόνια, υπάρχουν φορές που πιάνω τον εαυτό μου να αναρωτιέται αν τελικά αξίζει τον κόπο. Αν αξίζει να δίνω για comics, κάθε μήνα, όσα χρήματα έχω (ή δεν έχω) στην τσέπη μου (και σίγουρα περισσότερα από όσα "μπορώ να ξοδεύω"), ή αν ο χρόνος που τους αφιερώνω, εις βάρος της τόσο υπομονετικής κοπέλας μου, των φίλων μου, της δουλειάς μου, ή άλλων ενδιαφερόντων και πραγμάτων που αγαπάω (μουσική, λογοτεχνία, φυσική, μαθηματικά), είναι τελικά χρόνος χαμένος.

Η αλήθεια είναι ότι, αν το δω έστω και λίγο αντικειμενικά, η απάντηση είναι πως μάλλον δεν αξίζει.

Υπάρχουν, όμως, λίγες στιγμές που είμαι πάρα πολύ χαρούμενος για το ότι έχω αφιερώσει ένα τόσο μεγάλο κομμάτι της ζωής μου στα comics και νιώθω πως αυτή μου η αναζήτηση αξίζει τελικά τον κόπο. Πως χάρη στην επιμονή μου κατάφερα να γίνω κοινωνός φρέσκων και πρωτοποριακών ιδεών και ένιωσα πράγματα που λίγοι άνθρωποι θα έχουν τη χαρά να γνωρίσουν. Υπάρχουν φορές που, διαβάζοντας ένα comic, νιώθω πως κέρδισα κάτι, πως άλλαξε, έστω και λίγο, ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνομαι τον κόσμο και με αυτό άλλαξα και εγώ. Αυτές οι φορές είναι λίγες, αλλά πολύτιμες και δίνουν νόημα σε ολόκληρη την περίοδο προσμονής. Κάθε δημιουργός που κατορθώνει να προσφέρει μια τέτοια στιγμή στους αναγνώστες είναι αναμφισβήτητα σημαντικός, αλλά κάποιος που το καταφέρνει αυτό περισσότερες από μία φορές, είναι πραγματικά σπουδαίος.

Το δέκατο όγδοο τεύχος του ACME NOVELTY LIBRARY είναι μια νέα αρχή για τον Chris Ware. Πρόκειται για το πρώτο μέρος μιας νέας ιστορίας (στα δυο προηγούμενα τεύχη είχαμε δει την αρχή του άλλου μεγάλου, εν εξελίξει έργου του, του RUSTY BROWN), που έχει να κάνει με ένα κτίριο και μια κοπέλα που ζει μέσα σε αυτό. (Ή μια κοπέλα και το κτίριο στο οποίο ζει - εξαρτάται πως θα το δει κανείς). Η κοπέλα είναι γύρω στα τριάντα και από παιδί έχει χάσει το ένα της πόδι κάτω από το γόνατο, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιεί ένα τεχνητό μέλος. Ζει με μια γάτα, δουλεύει σε ένα ανθοπωλείο, και περνάει τα βράδια της παρέα με ένα βιβλίο ή την τηλεόραση ενώ αναρωτιέται που πηγαίνει η ζωή της και προσπαθεί να εντοπίσει πότε και τι ήταν αυτό που δεν πήγε καλά.

Αυτό που σίγουρα εκπλήσσει, είναι η ωμότητα, η τολμηρότητα και η αμεσότητα που επιδεικνύει ο Ware, στο χειρισμό σεξουαλικών σκηνών και θεμάτων. Δεν είναι μόνο ότι οι απεικονίσεις είναι πιο άμεσες από πολλά comics, που, θεωρητικά, είχαν πολύ πιο τολμηρό χαρακτήρα, αλλά κυρίως ότι ο Ware δε μας είχε προϊδεάσει, σε καμία περίπτωση, για κάτι τέτοιο, με βάση τις με προηγούμενες δουλειές του. Η ύπαρξη, πάντως, αυτών των εικόνων, δεν οφείλεται στην επιθυμία εντυπωσιασμού, αλλά αποτελεί απαραίτητο κομμάτι της διήγησης και δικαιολογείται από αυτό που έλεγε ο Alan Moore για το LOST GIRLS. Ότι, δηλαδή, η σεξουαλική πράξη αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ζωής και για αυτό είναι πολύ πιο λογικό να αφορά περισσότερο τον αναγνώστη και να μπορεί αποτελεί το επίκεντρο ενός έργου τέχνης από π.χ. τη μεταμόρφωση από το δάγκωμα μιας ραδιενεργού αράχνης.

Προσωπικά, η ανάγνωση του τεύχους, λίγες μέρες μετά από την ανάγνωση του BETSY AND ME, με έκανε να νιώσω πως αγγίζω τα όρια της κατάθλιψης, με έναν τρόπο που είχα να νιώσω από τον καιρό που διάβασα το SCHIZO #4 του Ivan Brunetti. Η διαφορά είναι ότι το έργο του Ware, πέρα από τους προβληματισμούς που εκφράζει, κρύβει ένα θαυμασμό για την πολυπλοκότητα και την ομορφιά της ζωής και της κάθε μικρής, καθημερινής τραγωδίας που ζούμε. Τα προσωπικά, μικρά ή μεγαλύτερα, δράματα που μας ταλαιπωρούν, η ματαιότητα των ανθρώπινων πράξεων, οι απέλπιδες προσπάθειες, αποτελούν τους δομικούς λίθους για ένα πανέμορφο οικοδόμημα, που η περιορισμένη ανθρώπινη ευφυΐα δυσκολεύεται να συνειδητοποιήσει.

Πάνε σχεδόν δέκα χρόνια από την πρώτη φορά που διάβασα comic του Chris Ware και η ικανότητα με την οποία χειρίζεται το Μέσο, δεν παύει να με εκπλήσσει. Ο ρυθμός του comic και ο τρόπος με τον οποίο οδηγεί το μάτι του αναγνώστη στη σελίδα, περνώντας διαδοχικά από κείμενα και εικόνες, είναι μοναδικός. Αμφιβάλλω πολύ για το αν υπάρχει άλλος άνθρωπος εν ζωή που καταλαβαίνει τόσο καλά το τι κάνει τα comics να "λειτουργούν" και τι είναι αυτό από το οποίο εξαρτάται ο τρόπος που ο αναγνώστης τα διαβάζει.

Από τα πράγματα που με εντυπωσίασαν, πάντως, είναι ο τρόπος που ο Chris Ware δείχνει να έχει δεχτεί επιρροές και να τις έχει αφομοιώσει, κάνοντας τες εντελώς δικές του. Στο συγκεκριμένο τεύχος, διακρίνω επιρροές από τον Ivan Brunetti και κυρίως το τέταρτο τεύχος του SCHIZO, από το CLUMSY του Jeffrey Brown, για τον τρόπο που χειρίζεται τη διήγηση μιας σχέσης, και από το ICE HAVEN του Dan Clowes, για το πως χρησιμοποιεί μικρότερες ιστορίες για να αφηγηθεί μια μεγαλύτερη.

Τα τελευταία δυο-τρία χρόνια, μετά τη σχεδόν καθολική αναγνώριση που κέρδισε (δεν είναι τυχαίο ότι έχει κερδίσει οποιοδήποτε βραβείο υπάρχει, αλλά και μερικά που δημιουργήθηκαν για να του δοθούν, ενώ αποσπάσματα από comics του εμφανίζονται ακόμη και σε σχολικά εγχειρίδια, σε μια χώρας όπου τα comics θεωρούνται ακόμα μια "σχεδόν-τέχνη"), ο Chris Ware έγινε εύκολος στόχος για όποιον ήθελε, με τα λόγια του, να προκαλέσει κάποια αντίδραση, ή να πει κάτι άλλο πέρα από το προφανές. Έτσι, άκουσα (ή καλύτερα διάβασα) να μιλάνε για "υπερβολικά ψυχρό στυλ", για σενάρια που τελικά δεν αφορούν τον αναγνώστη, ή για το ότι όλα τα comics του Ware περιστρέφονται γύρω από το ότι "είμαστε μόνοι και στο τέλος πεθαίνουμε".

Μπορεί, σε κάποιο βαθμό, το τελευταίο να ισχύει, αλλά αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία στα comics του Ware, είναι το τι κάνουν οι χαρακτήρες του όσο ζουν. Οι μικρές στιγμές, που αρχικά μοιάζουν ασήμαντες και καταλήγουν να στοιχειώνουν τις ζωές τους. Και μαζί με αυτούς, και τις ζωές των αναγνωστών, που έχουν την τύχη να γίνονται κοινωνοί του οράματος ενός πραγματικά σπουδαίου δημιουργού.