Writer/Artist: Jeff Smith

Cartoon Books

Θα ξεκινήσω αυτό το review με μια προσωπική αποκάλυψη. Δεν μου αρέσει ιδιαίτερα το BONE. Μη με παρεξηγείτε, εκτιμώ αφάνταστα τις ικανότητες του Jeff Smith ως cartoonist και αναγνωρίζω την αξία του έργου του, αναλογιζόμενος πόσο δύσκολο ήταν να "επιβληθεί" σε μια αγορά γεμάτη μονότονα υπερηρωικά comics και να πείσει ένα "γενετικά προγραμματισμένο" κοινό να αποδεχθεί την πρόταση του - όσο αντιεμπορική και αν φάνταζε. (Ναι, dear readers, υπήρχε μια εποχή που ένα comic σαν το BONE ήταν, εκ φύσεως, αντιεμπορικό. It's true that we've come a long way, baby!)

Επιπλέον, είχα την ευκαιρία (και χαρά) να γνωρίσω προσωπικά τον Smith -however briefly- και να τον εκτιμήσω και ως άνθρωπο, μολονότι έχουμε εκ διαμέτρου αντίθετες απόψεις για ορισμένα θέματα. (Με τον Dave Sim να είναι -αναπόφευκτα- ένα από αυτά...)

Αυτό, όμως, δεν αλλάζει την άποψη που έχω για το BONE, το οποίο θεωρώ ένα comic καλοφτιαγμένο, μεν, αφηγηματικά ξεχειλωμένο και ελαφρώς "αποπροσανατολισμένο", δε. Πιστεύω πως το καλό ξεκίνημα των πρώτων 12-15 τευχών, που άφηνε υποσχέσεις για τη δημιουργία ενός πραγματικά εξαιρετικού all-ages humor comic (το οποίο, πιθανότατα, θα αποκτούσε, με την πάροδο των χρόνων, "classic status"), έδωσε γρήγορα τη θέση του σε κάτι που δεν μπορεί να θεωρηθεί ως τίποτε περισσότερο από "ένα ακόμη fantasy comic", που απευθύνεται μόνο σε μια συγκεκριμένη μερίδα αναγνωστών - αυτούς που θεωρούν πως "δεν είναι καλό, αν δεν έχει μέσα δράκους, ξωτικά και πριγκίπισσες". (I'm looking at you, Tolkien junkies!)

Mind you, αυτή δεν είναι μια άποψη που διαμορφώθηκε "after the fact", αλλά "right there and then". Υπήρξα αναγνώστης του BONE από το τέταρτο τεύχος της σειράς, όταν ακόμα το διάβαζαν 1000 άνθρωποι σε ολόκληρο τον κόσμο και το πολύ δυο-τρεις στην Ελλάδα (αμφίβολο). Ίσως γιατί πάντα με ενδιέφερε να δοκιμάζω καινούργια comics από μικρές εταιρίες, ίσως γιατί το μέσο mainstream comic εκείνης της εποχής ήταν, more or less, crap, και ίσως γιατί πάντα "καιγόμουν" πολύ περισσότερο να ανακαλύψω τον "καινούργιο Barks", παρά τον "καινούργιο Kirby". (Funny how, δεκαπέντε-something χρόνια αργότερα, το μέσο mainstream comic παραμένει, more or less, crap και ακόμα δεν έχουμε βρει τον καινούργιο Barks - ή τον καινούργιο Kirby, for that matter. But I digress...)

OK, αυτή η εισαγωγή έχει τραβήξει σε -αφόρητο- μάκρος, αλλά bear with me for a moment.

Έχω μια θεωρία... (Εντάξει, για την ακρίβεια, έχω πολλές θεωρίες -οι περισσότερες από τις οποίες παραμένουν τόσο ανεπιβεβαίωτες, όσο και αδημοσίευτες- αλλά στην παρούσα φάση, μας αφορά μία συγκεκριμένη...) Η θεωρία μου, λοιπόν, λέει πως σε κάθε μορφή τέχνης, υπάρχει μια κατηγορία δημιουργών και έργων, που λόγω ενός συνδυασμού γεγονότων, ενεργειών και συγκυριών, μοιάζουν να βρίσκονται "στο απυρόβλητο". Οι βασικότεροι παράγοντες για αυτή την ιδιάζουσα μορφή καταξίωσης, είναι ο "πρότερος έντιμος βίος" και το "sense of importance".

Το πρώτο, νομίζω, είναι σχετικά προφανές. Αν έχεις κάνει το WATCHMEN, το V FOR VENDETTA και το FROM HELL, είναι εξαιρετικά πιθανό (ίσως και θεμιτό) πως θα σου συγχωρήσουν τυχόν παραπτώματα και παρασπονδίες, στο μέλλον. (Ας μη μπούμε στη διαδικασία να εξετάσουμε τώρα, αν και κατά πόσο ο Alan Moore έχει κάνει "παραπτώματα και παρασπονδίες", please. Ήταν απλά ένα παράδειγμα...)

Το δεύτερο, μάλλον, θέλει επεξήγηση. Για να αποκτήσει ένα έργο το status του "untouchable", δεν αρκεί να πειστεί το κοινό και οι κριτικοί για την ποιότητα του. Χρειάζεται, κυρίως, να πειστούν για τη "σπουδαιότητα της ύπαρξης του". Χρειάζεται να "περάσει" στο μυαλό τους το πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει ένα έργο σαν αυτό στο χώρο, πόσο τεράστιο innovation αποτελεί και πόσο φτωχότερο θα ήταν το Μέσο, αν εξαφανιζόταν. Να εμπεδώσουν πως το ενδεχόμενο επιτυχίας ενός τέτοιου έργου θα αποτελέσει "παράσημο" για το Μέσο και τη βιομηχανία και θα ανοίξει νέους ορίζοντες για όλους όσους τρώνε ψωμί από αυτό/ή.

Το BONE είναι, καλώς ή κακώς, ένα "untouchable" έργο και ο Smith είναι -λόγω του BONE- ένας "untouchable" δημιουργός. Αν πιστεύετε πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει, you're probably not paying much attention to the world of comics...

Με αυτό ως δεδομένο, η αναγγελία της κυκλοφορίας του RASL, του νέου προσωπικού project του Smith, χαιρετίστηκε ως ένα από τα σημαντικότερα publishing events των τελευταίων ετών. Εννοώ τα "πραγματικά σημαντικά" - αυτά που γίνονται πρώτο θέμα και στο Newsarama και στο Journalista. (Ακόμη ένα χαρακτηριστικό των "untouchables": είναι συνήθως αποδεκτοί από το σύνολο κοινού και κριτικών και των δύο "στρατοπέδων".)

Προσωπικά, το αντιμετώπιζα με καχυποψία. Από τη μία, χαιρόμουν που ο Smith "ξεμπέρδεψε" με το BONE και φαινόταν πως έβαζε πλώρη για κάτι καινούργιο και διαφορετικό, αλλά από την άλλη, τα ελαφρώς "γλυκουλιάρικα" sensibilities του, σε συνδυασμό με το επιεικώς τραγικό SHAZAM AND THE MONSTER SOCIETY OF EVIL (Jesus fuckin' Christ! Now, that was a poorly conceived comic!), με είχαν κάνει να αμφιβάλλω για το αν τελικά ο δημοφιλής δημιουργός είχε τελικά κάτι πραγματικά "μεγάλο" μέσα του.

Κατόπιν τούτου, ήμουν αποφασισμένος να "συμβιβαστώ" ακόμη και με ένα απλά διασκεδαστικό, καλοφτιαγμένο comic. Damn my luck, καθώς δεν επρόκειτο να πάρω ούτε καν αυτό.

Η ιστορία του RASL μας αφηγείται τις περιπέτειες ενός inter-dimensional art thief, ο οποίος κλέβει έργα τέχνης και μετακινείται στο χωροχρόνο - όχι απαραίτητα πάντα με αυτή τη σειρά. Το τεύχος ανοίγει με τον πρωταγωνιστή να διασχίζει μια έρημο, χτυπημένος και εμφανώς καταπονημένος, αλλά γρήγορα μπαίνει σε "flashback mode", προφανώς για να μας εξηγήσει πως φτάσαμε ως εδώ (Θυμάστε την αρχή στο USUAL SUSPECTS, με τον Gabriel Byrne να τρώει τη σφαίρα και μετά να ξεκινάμε από πολύ πίσω, για να φτάσουμε, λίγο πριν το τέλος της ταινίας, στα γεγονότα που οδήγησαν στην εναρκτήρια σεκάνς; Something like that, αλλά με χειρότερους ηθοποιούς και λιγότερο εμπνευσμένη σκηνοθεσία...)

Από εκεί και πέρα, it's all a blur to me. Ο πρωταγωνιστής κλέβει έναν Πικάσο (how predictable), ξεφεύγει από τους αστυνομικούς, αλλάζει διάσταση (or something), τα πίνει σε ένα μπαρ, αντιλαμβάνεται πως κάτι δεν πάει καλά με το μέρος/χρόνο/διάσταση που βρίσκεται (the clue: ο Bob Dylan έχει διατηρήσει το κανονικό του όνομα, Robert Zimmerman - I swear I'm not making this shit up!), δέχεται πυροβολισμούς από ένα σαυρομούρη με μαύρη καμπαρντίνα (...), του ξεφεύγει, τον σκοτώνει (maybe), πάει σε μια ταράτσα και κάνει meditation, για κάποιον αδιευκρίνιστο λόγο. Στις τελευταίες δύο σελίδες, επιστρέφουμε στο location της αρχικής σκηνής (την έρημο - δεν με παρακολουθείτε!) και το τεύχος τελειώνει, με τον αναγνώστη να αναρωτιέται τι σκατά ήταν αυτό που διάβασε...

Ας πιάσουμε τις δύο λέξεις-κλειδιά της προ-προηγούμενης παραγράφου, οι οποίες, για να μην ξεχνιόμαστε, περιγράφουν το σύνολο των απαιτήσεων μου από το πρώτο τεύχος του RASL.

1) Διασκεδαστικό. Είναι το RASL #1 ένα πραγματικά διασκεδαστικό comic;

Δυστυχώς, όχι, καθώς είναι πολύ δύσκολο να διασκεδάσεις με μια ιστορία που κάνει τόσο αδέξιο set-up και μοιάζει, όχι να μη δίνει απαντήσεις (αυτό ενίοτε είναι και καλή αφηγηματική φόρμα), αλλά να μην έχει καν τη διάθεση να θέσει ολοκληρωμένες ερωτήσεις. Επιπλέον, είναι αδύνατο να καταφέρεις να μπεις στο κλίμα μιας ιστορίας, όταν κάθε τέσσερα (give or take) panels, μονολογείς "What the FUCK?!?", προσπαθώντας να καταλάβεις αν ο συγγραφέας έχει βγάλει όλα αυτά τα ετερόκλητα elements από το μυαλό του ή από τον... Τέλος πάντων...

2) Καλοφτιαγμένο. Τουλάχιστον το RASL #1 είναι ένα αντικειμενικά καλοφτιαγμένο comic, έτσι;

Και πάλι, η απάντηση είναι όχι. Δεν μπορώ να χαρακτηρίσω καλοφτιαγμένο ένα comic που έχει τόσα αφηγηματικά προβλήματα, ώστε να γίνεται σχεδόν δυσνόητο. Που κάνει τόσο αλόγιστη και υπερβολική χρήση close-ups, που περιέχει ορισμένα από τα πιο άτσαλα transitions ανάμεσα σε panels και σκηνές και που έχει για πρωταγωνιστή έναν υδροκέφαλο νάνο. (Συγνώμη, αλλά ο Smith δεν την παλεύει με αυτό το υβρίδιο ρεαλιστικού και καρτουνίστικου σχεδίου και αποδεικνύει για ακόμη μια φορά πως όσο καλός είναι στο να σχεδιάζει "critters", τόσο προβληματικό είναι το artwork του στο σχεδιασμό "κανονικών ανθρώπων".)

Διασκέδαση δεν προσφέρει, τεχνική αρτιότητα δεν επιδεικνύει, οπότε τί είναι αυτό που κάνει το RASL καλύτερο από το μέσο κακό comic των μεγάλων (ή και των μικρότερων) εταιριών;

Η σκληρή απάντηση είναι "απολύτως τίποτα". Το RASL είναι ένα comic που θα έπρεπε να είμαι σε τρομερά χαρούμενη διάθεση για να βρω την καλοσύνη να το χαρακτηρίσω μέτριο. Στην πραγματικότητα, είναι ένα κακό comic, που αν το είχε φτιάξει οποιοσδήποτε άλλος (as in "κάποιος που δεν έχει στο βιογραφικό του το BONE και δεν θεωρείται guru των ανεξάρτητων comics"), δεν θα καταγραφόταν καν στο ραντάρ των περισσότερων αναγνωστών ή reviewers. (OK, έχει συμπαθητικό λογότυπο και το cover price θα μπορούσε να είναι χειρότερο. Does that count for something?)

Με δεδομένο, όμως, ότι ο Smith ανήκει στους "untouchables", το πιθανότερο είναι πως οι κριτικές θα είναι τουλάχιστον καλές (in reality, "προσεκτικά μη αρνητικές") και οι περισσότεροι αναγνώστες θα πουν πως το βρήκαν "ενδιαφέρον" και "διαφορετικό", κάνοντας αυτούς που "διαφωνούν δημοσίως" να μοιάζουν με "γραφικούς γεροπαράξενους που δεν τους αρέσει τίποτα". (I've been called that before. It's a badge of honor, actually!)

Έτσι είναι τα πράγματα και έτσι θα συνεχίσουν να είναι. Απλά, κάθε φορά που θα διαβάζω θετική κριτική για το RASL και θα συνειδητοποιώ πως το core του επιχειρήματος είναι "ο Jeff Smith είναι σπουδαίος γιατί έχει κάνει το BONE που είναι γαμάτο comic και ευτυχώς που υπάρχουν comics σαν αυτό αλλιώς θα είχαμε μόνο ανεγκέφαλους υπερήρωες και βαρετά αυτοβιογραφικοειδή", θα γελάω γιατί θα ξέρω την αλήθεια...